คนสร้างสุข

องค์การอนามัยโลกและองค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติได้รวบรวมข้อมูลงานวิจัยต่างๆ โดยผลสรุป ว่าการบริโภคผักผลไม้วันละ 400-600 กรัม สามารถลดภาระโรคต่างๆ ได้แก่ หัวใจขาดเลือด เส้นเลือดในสมองตีบ ลด อัตราการป่วยและเสียชีวิตจากมะเร็งกระเพาะอาหาร มะเร็งปอด มะเร็งลำไส้ใหญ่ จึงกำหนดการบริโภคผัก ผลไม้อย่าง น้อย 400 กรัมต่อคนต่อวันเพื่อลดความเสี่ยงต่อโรคต่างๆ ในปัจจุบัน การซื้อผักผลไม้ตามท้องตลาดมาบริโภคนั้นมีความเสี่ยงในเรื่องสารพิษตกค้าง ซึ่งหากบริโภคเป็น ประจำอาจเกิดการสะสม และส่งผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาว ทั้งในเรื่องของประสาทสัมผัส การเคลื่อนไหว บกพร่อง เกิดความผิดปกติทางกายภาพของต่อมไทรอยด์ นอกจากนี้ยังมีรายงานว่าสารป้องกันกำจัดแมลงบางชนิดมี ความสัมพันธ์กับการเกิดมะเร็ง เช่น มะเร็งต่อมลูกหมาก มะเร็งตับอ่อน มะเร็งเต้านม และมะเร็งผิวหนัง
ปัจจุบัน เรื่องของพืชผักเป็นพืชอาหารที่คนไทยนิยมนำ มาใช้รับประทานกันมากเนื่องจากมีคุณค่าทางอาการทั้งวิตามินและแร่ธาตุต่างๆ ที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกายสูง แต่ค่านิยมในการบริโภคผักนั้น มักจะเลือกบริโภคผักที่สวยงามไม่มีร่องรอยการทำลายของหนอนและแมลงศัตรูพืช จึงทำ ให้เกษตรกรที่ปลูกผักจะต้องใช้สารเคมีป้องกันและกำจัดแมลงฉีดพ่นในปริมาณที่มาก เพื่อให้ได้ผักที่สวยงามตามความต้องการของตลาด เมื่อผู้ซื้อนำมาบริโภคแล้วอาจได้รับอันตรายจากสารพิษที่ตกค้างอยู่ในพืชผักนั้นได้ เพื่อเป็นการแก้ปัญหาดังกล่าว เกษตรกรจึงควรหันมา ทำการปลูกผักปลอกภัยจากสารพิษ โดยนำเอาวิธีการป้องกันและกำจัดศัตรูพืชหลายวิธีมาประยุกต์ใช้ร่วมกัน เป็นการทดแทนหรือลดปริมาณการใช้สารเคมีให้น้อยลง เพื่อความปลอดภัยของเกษตรกร ผู้บริโภคและสิ่งแวดล้อม ในการปลูกผักปลอดภัยจากสารพิษนั้น จะใช้หลักการปลูกพืชผักโดยการใช้สารเคมีในการผลิตให้น้อยที่สุด หรือใช้ตามความจำเป็นและจะใช้หลัก “การป้องกันและกำจัดศัตรูพืชโดยวิธีผสมผสาน” แทน แต่การที่จะป้องกันและกำจัดศัตรูพืชให้ได้ผลนั้นจะต้องเลือกวิธีที่ประหยัดเหมาะสมและมีประสิทธิภาพ ซึ่งผู้ปลูกจะต้องเข้าใจเรื่องต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง ดังนี้ สาเหตุการระบาดของศัตรูพืช 1.ศัตรูพืชเคลื่อนย้ายจากแหล่งหนึ่งไปยังอีกแหล่งหนึ่ง ที่มีความเหมาะสมมากกว่าทำให้มีการขยายพันธุ์และระบาดทำความเสียหายเพิ่มขึ้น 2. สภาพแวดล้อมและสภาพทางนิเวศน์เปลี่ยนแปลงไปทำ ให้ศัตรูพืชมีการขยายพันธุ์ได้ดีขึ้นเพิ่มจำนวนมากขึ้น หรือมีผลต่อการพัฒนาสายพันธุ์ให้มีความต้านทาน และมีประสิทธิภาพในการเข้าทำ ลายมากขึ้น เช่น การกำ จัดงู ทำ ให้หนูระบาด การใช้สารเคมี ทำ ให้แมลงที่กินแมลงศัตรูพืชตายเป็นต้น 3. สภาพแวดล้อมทางเศรษฐกิจและสังคมของมนุษย์ที่เปลี่ยนแปลงไป ทำ ให้ความต้องการผลิตในการบริโภคเปลี่ยนไป ทำ ให้ความต้องการผลผลิตในการบริโภคเปลี่ยนไป ทำ ให้ความต้องการผลผลิตที่แตกต่างกันไปตามความต้องการของบริโภค ทำ ให้บางครั้งร่องรอยการทำ ลายของศัตรูพืชเพียงจุดเดียว ก็ถือว่าผลผลิตตกเกรดไม่ได้มาตรฐาน มีการระบาดของศัตรูพืช การควบคุมศัตรูพืชให้ประสบผลสำเร็จ มีหลักการง่ายๆ 1. ต้องป้องกันไม่ให้เกิดโรคในแปลงปลูก เช่น การใช้พันธุ์ที่ปราศจากโรคและแมลง การไม่นำชิ้นส่วนของพืชที่มีโรคแมลงเข้ามาในแปลงปลูก เป็นต้น 2. ถ้ามีศัตรูพืชเข้ามาในแปลงปลูกหรือแสดงอาการเป็นโรคแล้ว ต้องยับยั้งการแพร่ระบาด 3.ถ้ามีการระบาดแล้วต้องกำ จัดให้หมดไป อย่างไรก็ตามสาเหตุสำคัญที่ก่อให้เกิดการระบาดของศัตรูพืชในแปลงปลูก คือ ตัวเกษตรกรเองที่ละเลยการควบคุมดูแลทำ ให้ศัตรูพืชสะสมในแปลงปลูก จนถึงระดับที่ไม่สามารถควบคุมกำจัดได้ วิธีการควบคุมศัตรูพืชอย่างมีประสิทธิภาพ มีขั้นตอนดังนี้ 1.ต้องศึกษาชนิดของศัตรูพืชในแปลงปลูกนั้นๆ ก่อน 2. สำรวจสถานการณ์ศัตรูพืชในแปลงปลูก 3. พิจารณาแนวโน้มการระบาดของศัตรูพืชแล้วจึงหาแนวทางป้องกันและกำ จัดต่อไป 4. เมื่อควบคุมการระบาดให้อยู่ในระดับที่ไม่ก่อให้เกิดความเสียหายมากขึ้น แล้วให้เลือกใช้วิธีการที่เหมาะสมเพื่อลดปริมาณ หรือรักษาระดับการเข้าทำ ลายให้คงที่หรือลดลง ชุมชน...บ้านทุ่งเหรียง... มีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 1,674 คน จำนวนครัวเรือนประมาณ 351 ครัวเรือน นับถือ ศาสนาอิสลาม 80% ศาสนาพุทธ 20% อาชีพ เกษตรกร ทำสวนยางพาราและสวนผลไม้ และประมง สภาพพื้นที่เป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำ มีแม่น้ำปัตตานีไหลผ่านชุมชน พฤติกรรมการบริโภคของชุมชนบ้านทุ่งเหรียง ส่วนใหญ่ซื้อผักจากท้องตลาดมาบริโภคในครัวเรือน มีการปลูกผักในชุมชนที่น้อยมากที่จะบริโภค  ทั้งที่มีพื้นที่ในการเพาะปลูก เพราะหาซื้อง่าย สะดวกในการจับจ่ายใช้สอยผักจากตลาด ซึ่งในชุมชนมีร้านชุมชนขายของทุกวัน จึงนิยมซื้อผักมาบริโภค ส่วนใหญ่จะปลูกพืชสมุนไพร เช่น ขิง ข่า ตะไคร้ มะกรูด ขมิ้น ที่ไม่ต้องให้การดูแล บำรุงรักษา ชุมชนมีค่าใช้จ่ายในการซื้อผักเพื่อบริโภค ประมาณ 157,950 บาท/เดือน โดยเฉลี่ยประมาณครัวเรือนละ 450 บาท/เดือน ชุมชนมีการปลูกผักอยู่บ้าง โดยประมาณ 20 ครัวเรือน ปลูกผักโดยใช้ปุ๋ยเคมี ร่วมกับปุ๋ยชีวภาพ โดยมีสัดส่วนการใช้ทั้งสองชนิด 30/70 พื้นที่นิยมใช้ปุ๋ยอินทรีย์มากกว่าปุ๋ยเคมี ส่วนการใช้สารเคมีจะอยู่ประมาณร้อยละ 40 จะเห็นได้ว่าพื้นที่ใช้สารเคมีไม่มากนัก แต่ผลกระทบจากการใช้สารเคมี ถึงแม้อัตราการใช้จำนวนไม่มาก แต่ชุมชนเสียค่าใช่จ่ายในการซื้อปุ๋ยและสารเคมีเพื่อใช้ในการเกษตร ในแต่ละปี เป็นเงินประมาณ 50,000 บาท ส่งผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม มีสารเคมีสารพิษปนเปื้อนในแหล่งน้ำสาธารณะของชุมชน และทำให้ดินเสื่อม ด้านสุขภาพ ประชาชนที่ปลูกผักโดยใช้สารเคมี หรือผู้ที่อยู่ใกล้เคียงได้รับสารพิษโดยตรง ทำให้สารพิษตกค้างสะสม ภายในร่างกาย ประชาชนที่บริโภคผักที่มีสารเคมีปนเปื้อน ร่างกายจะสะสมสารพิษ ส่งผลต่อสุขภาพในระยะยาว เช่น มะเร็ง
จากพฤติกรรมการปลูกผักของชุมชน พบปัญหาหลักคือ 1) เกษตรกรยังผลิตแบบเดิม (Mine Set) แบบเดิม ๆขาดความรู้ที่ถูกต้องตามหลัก GAP โดยเฉพาะ การใช้สารเคมีทางการเกษตร ส่วนใหญ่ใช้ไม่ถูกวิธี ส่งผลทำให้เกิดอันตราย และประสิทธิภาพของปุ๋ยลดลง 2) ขาดความรู้การจัดการบริหารกลุ่มอย่างเป็นระบบ ส่งผลต่อการความก้าวหน้าขององค์กร(กลุ่ม) 3) ไม่มีศูนย์การเรียนรู้ หรือต้นแบบในการ เพาะปลูกพืชผักปลอดสารเคมี ขาดหน่วยงานที่มาส่งเสริมและสนับสนุนการปลูก/บริโภคผักปลอดสารพิษในหมูบ้าน 4) ไม่มี กฎกติกา/ระเบียบของชุมชนในการบริโภคผักปลอดสารพิษ  จากการสำรวจครัวเรือนที่สนใจจะเข้าร่วมโครงการในเรื่องการปลูกผักที่ไม่ใช้สารเคมี ที่เพียงพอต่อการนำไป บริโภคในครัวเรือน โดยการมีส่วนร่วมของแกนนำและคนในหมู่บ้าน ดังต่อไปนี้ 1. มีครัวเรือนที่สมัครใจเข้าร่วมโครงการ จำนวน ......20........ครัวเรือน (ต่อไปนี้จะเรียกว่า ครัวเรือนกลุ่มเป้าหมาย) 2. ก่อนเริ่มโครงการ มีครัวเรือนกลุ่มเป้าหมายที่สามารถปลูกผัก ที่เพียงพอต่อการนำไปบริโภคในครัวเรือนได้ 5 ชนิด เช่น ขิง ข่า ตะไคร้ มะกรูด ขมิ้น จำนวน.10....ครัวเรือน  3. ก่อนเริ่มโครงการ ครัวเรือนกลุ่มเป้าหมายมีค่าใช้จ่ายในการซื้อผักเพื่อบริโภคเฉลี่ยสัปดาห์ละ..100..บาท/ครัวเรือน
ชุมชน ฯ จึงได้จัดทำโครงการส่งเสริมและสนับสนุนการผลิตและบริโภคผักปลอดสารพิษในครัวเรือนในชุมชนขึ้น เพื่อให้ประชาชนมีอาชีพและรายได้เพิ่มมากขึ้นเป็นการพัฒนาคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้นอีกด้วย ทั้งนี้ชุมชนมีต้นทุนเดิมที่สามารถขับเคลื่อนการดำเนินงานโครงการ ได้แก่ มีปราชญ์ชุมชน มีพื้นที่ที่เหมาะสมต่อการเพาะปลูก และมีแหล่งน้ำเพียงพอ เป็นต้น