คนสร้างสุข

อำเภอหลังสวน จังหวัดชุมพร เป็นพื้นที่การเกษตรที่สำคัญ ปลูกพืชหลากหลาย อาทิเช่น ปาล์มน้ำมัน ,มะพร้าว ,ยางพารา ,ทุเรียน ,มังคุด รวมทั้งผักพื้นบ้านอื่น มีตลาดผลไม้ขนาดใหญ่อันดับต้นๆของประเทศไทย โดยเฉพาะตลาดรับซื้อทุเรียน มังคุด และผลไม้อื่น นับเป็นแหล่งผลิตอาหารที่สำคัญสำหรับผู้บริโภคทั้งในประเทศและนอกประเทศ ชาวสวนส่วนใหญ่ยังคงใช้สารเคมีการเกษตรในการทำสวน ไม่ว่าจะเป็น สารกำจัดวัชพืช สารกำจัดศัตรูพืช รวมทั้งสารเร่งการเติบโตของผลไม้เพื่อให้ออกผลนอกฤดูกาลให้ได้ราคาสูงๆ ผลจากการใช้สารเคมีการเกษตร จึงทำให้เกิดความเสียหายเช่น ชาวสวนที่ได้รับสารเคมีจากการทำงาน , ผู้บริโภคที่ได้รับสารเคมีปนเปื้อนในอาหาร รวมทั้งเกิดสารเคมีตกค้างในสิ่งแวดล้อม ดิน น้ำ อากาศ ที่ล้วนส่งผลร้ายทำให้เกิดความเจ็บป่วยที่เกิดจากพิษสารเคมี จนพบผู้ป่วยโรคเนื้องอกในจังหวัดชุมพรมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเรื่อย ชุมพรมีผู้เสียชีวิตโรคเนื้องอกเป็นอันดับ1 มาทุกๆปีและมีแนวโน้มสูงขึ้นเรื่อยๆ

ปัญหาสุขภาพที่สำคัญคืออันตรายจากการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช เนื่องจากเกษตรกรส่วนใหญ่ใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชอย่างแพร่หลายเพื่อเพิ่มผลผลิตทางการเกษตรและมีเกษตรกรส่วนใหญ่มีพฤติกรรมการใช้สารเคมีฯที่ไม่ถูกต้องปลอดภัยทำให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพทั้งเฉียบพลันและเรื้อรัง อาการแสดงเฉียบพลันมีตั้งแต่ระดับเล็กน้อยจนรุนแรงถึงแก่ชีวิตขึ้นอยู่กับระดับความเข้มข้นความเป็นพิษและปริมาณที่ได้รับส่วนอาการเรื้อรังสารเคมีกำจัดศัตรูพืชจะสะสมในระบบต่างๆ ของร่างกายทำให้เกิดความผิดปกติและโรคต่างๆ เช่น มะเร็งสารเคมีกำจัดศัตรูพืชสามารถเข้าสู่ร่างกายได้หลายทางโดยการสัมผัสทางผิวหนังการสูดหายใจละอองที่ฟุ้งกระจายในอากาศและการรับประทานอาหารและน้ำดื่มที่มีสารเคมีปนเปื้อนซึ่งพฤติกรรมการใช้สารเคมีที่ไม่ปลอดภัยนั้นทำให้เกษตรกรผู้อาศัยในชุมชนและผู้บริโภคมีความเสี่ยงจากการได้รับอันตรายจากสารเคมีเพิ่มขึ้นความเป็นพิษของสารกำจัดศัตรูพืชชนิดต่างๆ   การจัดระดับความเป็นพิษของสารเคมีกำจัดศัตรูพืชโดยใช้ค่า ปริมาณสารเคมีต่อน้ำหนักตัวของสัตว์ทดลองที่รับเข้าไปครั้งเดียวแล้วทำให้ตายไป50%(LD50) และมีหลายหน่วยงานได้จัดระดับความเป็นอันตรายของสารเคมีทางการเกษตรเพื่อแยกระดับความรุนแรงของสารเคมีแต่ละชนิดโดยให้สัญลักษณ์ ของอันตรายแต่ละระดับ ดังแสดงในตารางที่ 3
  เปรียบเทียบระดับความเป็นพิษของสารเคมีกำจัดศัตรูพืชที่ต้องเฝ้าระวัง 12 ชนิด โดยใช้ ค่ามาตรฐานขององค์การอนามัยโลก(WHO) และค่า LD50 ดังตารางที่ 4
  สารเคมีกำจัดศัตรูพืชแต่ละชนิดมีความเป็นพิษที่แตกต่างกันดังนั้นจึงจำเป็นต้องทราบข้อมูลคุณสมบัติความเป็นพิษ ทั้งพิษเฉียบพลันและพิษเรื้อรังที่มีผลต่อร่างกายเมื่อได้รับสัมผัสสารสารเคมีกำจัดศัตรูพืชเพื่อให้เกิดความตระหนักถึงอันตรายและระมัดระวังในการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชมากขึ้น

สถานการณ์โรคและภัยสุขภาพจากสารเคมีกำจัดศัตรูพืช
    จากข้อมูลของสำนักงานเศรษฐกิจการเกษตรกรมวิชาการเกษตรปีพ.ศ.2554ประเทศไทยมีปริมาณการนำเข้าสารกำจัดแมลงเท่ากับ34,672,000กิโลกรัม ปริมาณนำเข้าสารกำจัดวัชพืชเท่ากับ 112,176,000 กิโลกรัม ปริมาณนำเข้าสารเคมีกำจัดศัตรูพืชทุกชนิดเท่ากับ164,383,000กิโลกรัมจากการคำนวณค่าเฉลี่ยพบว่าคนไทย 64.1 ล้านคน มีความเสี่ยงต่อการได้รับสารเคมีกำจัดศัตรูพืชมากกว่า 2.6 กิโลกรัมต่อคนต่อปี ถึงแม้ว่าประเทศไทยได้มีกฎหมายควบคุมการใช้สารเคมีโดยการงดการนำเข้า/ขึ้นทะเบียนสารเคมีบางประเภทแล้ว แต่ยังคงเหลือตกค้างและใช้งานภายในประเทศอยู่เป็นจำนวนมากและสารกำจัด ศัตรูพืชหลายชนิดที่มีพิษร้ายแรงต่อสิ่งมีชีวิต เช่น คาร์โบฟูราน เมโทมิล ไดโครโตฟอส อีพีเอ็น ซึ่งสหภาพยุโรป สหรัฐอเมริกาและหลายประเทศในเอเชียเช่น อินเดีย ลาว กัมพูชา เมียนมาร์ อินโดนีเซีย ได้ยกเลิกการใช้หรือไม่รับขึ้นทะเบียนเนื่องจากมีข้อมูลความปลอดภัยที่ไม่เพียงพอแต่ประเทศไทยยังคงมีการนำ เข้าอยู่ และปริมาณการนำเข้าในแต่ละปีมีแนวโน้มสูงขึ้น ดังแผนภูมิ
  ข้อมูลผู้ป่วยนอกและอัตราผู้ป่วยนอกจากกลุ่มโรคสารเคมีกำจัดศัตรูพืช(Toxic effect of pesticides) (กลุ่มอาการ รหัส T600 ตามระบบ ICD-10) ปี พ.ศ. 2553-2556 จากสำนักนโยบายและยุทธศาสตร์ กระทรวงสาธารณสุข พบว่า ในปี พ.ศ. 2556 มีอัตราผู้ป่วยนอกจากกลุ่มโรคสารเคมีกำจัดศัตรูพืชเท่ากับ 12.37 ต่อประชากรกลางปีแสนคน ลดลงจากปี พ.ศ. 2555 เล็กน้อย แต่เมื่อเทียบกับอัตราผู้ป่วยนอกในปีพ.ศ. 2554 ก็ยังมีอัตราป่วยที่สูงมากกว่าเกือบเท่าตัว สาเหตุของปัญหา การวิเคราะห์ผลกระทบและแรงเสริม แรงต้าน โดยผังภาพต้นไม้เจ้าปัญหา
พบว่าสาเหตุหลัก   ด้านพฤติกรรม  ขาดความรู้การทำผัก ผลไม้อินทรีย์เน้นความสะดวก บริโภคอาหารถุงไม่สนใจเรื่องอาหาร(ผัก ผลไม้) ปลอดภัยไม่นิยมปลูกผัก สะดวกซื้อมากกว่าเชื่อคำโฆษณา การใช้เคมี
  ด้านสภาพแวดล้อมทางสังคม  การเข้าถึงผู้บริโภคมีน้อยร้านจำหน่ายเคมีภัณฑ์มีมากเข้าถึงง่ายข้อมูลข่าวสาร สารเคมีมีมากการผลิตที่เน้นขายมากกว่าบริโภคกลไกรัฐไม่ตอบสนอง
  ด้านกายภาพ  มีการใช้สารเคมีรุ่นแรงระบบนิเวศน์ถูกทำลายความเสื่อมขิงทรัพยากร(ดิน น้ำ ป่า)การจัดการน้ำเพื่อการเกษตรการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ

ด้านกลไก/ระบบที่เกี่ยวข้อง  คนปลูกผัก ผลไม้ปลอดภัย ยังมีน้อยพื้นที่ต้นแบบเอการเรียนรู้มีน้อยนโยบายไม่เอื้อต่อคนทำเกษตรอินทรีย์หน่วยงานภาครัฐยังไม่ให้ความสำคัญอย่างจริงจังขาดการเชื่อมโยง จากสาเหตุของปัญหาดังกล่าวทำให้ส่งผลกระทบต่างๆดังนี้ ผลกระทบด้านสุขภาพ  มีผลกระทบทางร่างกาย ความเครียด สารเคมีตกค้างในร่างกาย เจ็บป่วยมากขึ้นผลกระทบด้านเศรษฐกิจ ขาดการจัดการด้านตลาดเกษตรกรมีหนี้สิน ต้นทุน ปัจจัยการผลิตสูงผลกระทบด้าน สิ่งแวดล้อม  การสูญพันธุ์ แหล่งอาหารตามธรรมชาติหายไป สารเคมีตกค้างในแหล่ง ผลการดำเนินงานในปีที่ 1       คณะทำงานมีกลไกการขับเคลื่อนที่เข้มแข็งมีแนวทางและแผนดำเนินงานของสมาพันธ์เกษตรกรรมยั่งยืนSDGsPGS หลังสวน เช่น การอบรมหลักสูตรการพัฒนามาตรฐานเกษตรอินทรีย์แบบมีส่วนร่วม เพื่อพัฒนาเกษตรกรที่สนใจการทำเกษตรอินทรีย์เพื่อเชื่อมโยงผลผลิตออกสู่ตลาด  การจัดอบรมหลักสูตรพื้นฐานการทำเกษตรอินทรีย์/เกษตรกรรมยั่งยืน โดยอาศัยปราชญ์ชุมชน ที่สามารถเป็นวิทยากรอบรมได้  การทำปุ๋ยอินทรีย์ สารชีวภัณฑ์ และการคัดเลือกจุลินทรีย์ท้องถิ่นมาใช้ประโยชน์/หลักการเกษตรตามแนวแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง/ศาสตร์พระราชา เป็นต้น ให้ความรู้การทำเกษตรอินทรีย์เกษตรกรส่วน ใหญ่เป็นเกษตรกรรายย่อย มีพื้นที่ระหว่าง 5-10 ไร่ และเกษตรกรมีการทำการเกษตรแบบผสมผสานเพื่อเลี้ยง ครอบครัว ซึ่งเกษตรกรกลุ่มนี้ มีรายได้น้อยไม่เพียงพอต่อค่าใช้จ่ายในครัวเรือน ดังนั้นเพื่อยกระดับอาชีพและเพิ่ม รายได้ในครัวเรือน ส่วนใหญ่ยังทำไม่ได้ตามมาตรฐานการผลิต เนื่องจากภาคเกษตรยังผลิตเพื่อตอบสนองตลาดโดยการใช้สารเคมีเป็นปัจจัยสำคัญในการผลิต จากสถานการณ์ในพื้นที่ปัจจุบันค้นพบว่าได้มีการนำสารเคมีมาใช้ในแปลงเกษตรเป็นจำนวนมากโดยเฉพาะในสวนทุเรียน ทำให้เกษตรมีสารเคมีในกระแสเลือดเพิ่มมากขึ้น การให้ความรู้การทำเกษตรอินทรีย์ โดยคำนึงถึงความต้องการของตลาดตั้งแต่ต้นน้ำ กลางน้ำ ปลายน้ำเน้นการผลิตที่ปลอดภัยโดยใช้สารชีวภัณฑ์ทดแทนสารเคมีการสร้างความตระหนักของครัวเรือนในเรื่องการลดรายจ่ายหรือไม่ใช้จ่ายตามกระแสนิยม และการสร้างความมั่นคงทางด้านอาหาร อาชีพและเศรษฐกิจให้กันคนในชุมชน นำสู่วิสัยทัศน์ “เกษตรสุขภาวะคนหลังสวนโดยมีเป้าหมาย 1) ประชาชนมีอาชีพ มีรายได้เพียงพอ และมีความมั่นคงทางเศรษฐกิจ 2) เสริมสร้างสุขภาพอนามัยของประชาชน และ 3) อนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม ภูมิปัญญาท้องถิ่น 4)พัฒนากลไกการตลาด โดยมีแผนพัฒนา ด้านเศรษฐกิจ การทำเกษตรอินทรีย์ สู่เป็นศูนย์การเรียนรู้และสร้างนวัตกรรมเพื่อยกระดับมูลค่าผลิตภัณฑ์ด้านการเกษตรและรายได้ ส่งเสริมการการทำเกษตรปลอดภัยใช้สารชีวภัณฑ์และปุ๋ยหมักพืชสด