คนสร้างสุข

บ้านทรายแก้ว หมู่ 7 ตำบลเกาะลิบง อำเภอกันตัง จังหวัดตรัง เป็นหมู่บ้านที่ตั้งอยู่บนเกาะกลางทะเล อยู่ในพื้นที่เขตห้ามล่าสัตว์ป่าหมู่เกาะลิบง เกาะลิบงมีระบบนิเวศเอื้ออำนวยสำหรับเป็นแหล่งอาหารและที่อยู่อาศัยของพะยูนฝูงใหญ่ที่สุดของประเทศไทย เนื่องจากมีป่าชายเลน และแหล่งหญ้าทะเลที่อุดมสมบูรณ์ เหมาะสำหรับสัตว์น้ำวัยอ่อน และเป็นแหล่งอาหารของพะยูนและเต่าทะเลที่มีอยู่หนาแน่นในพื้นที่ชายฝั่ง และปัจจุบันเกาะลิบง ยังเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียง เหมาะสำหรับการพักผ่อนในช่วงวันหยุด เนื่องจากชุมชนบนเกาะลิบงมีวิถีวัฒนธรรมและสถานที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจมากมาย บ้านทรายแก้ว หมู่ที่ 7 มีจำนวน 253 ครัวเรือน และตั้งบ้านเรือนติดพื้นที่ชายทะเลจำนวน 30 ครัวเรือน ประชากรส่วนใหญ่ยังคงต้องพึ่งพิงฐานทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง โดยส่วนใหญ่ประกอบอาชีพประมงพื้นบ้านคิดเป็นร้อยละ 50 ของประชากรทั้งหมด จับสัตว์น้ำด้วยเครื่องมือประมงจับสัตว์น้ำตามฤดูกาล ได้แก่ อวนลอยปลา อวนปูม้า เบ็ดปลาอินทรี อวนปลาทราย ลอบหมึก และอื่นๆ โดยมีรายได้เฉลี่ยจากการประมง ประมาณ 12,000 บาท/เดือน และนอกจากนั้นยังประกอบอาชีพบริการนักท่องเที่ยว ค้าขาย กรีดยางพารา และรับจ้างทั่วไป คิดเป็นร้อยละ 50 ดังนั้นคนในชุมชนจึงเห็นถึงความสำคัญของการดำเนินกิจกรรมอนุรักษ์ ฟื้นฟูระบบนิเวศชายฝั่ง โดยชุมชนบ้านทรายแก้ว  มีการรวมกลุ่มทำกิจกรรมอนุรักษ์ฟื้นฟูทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอย่างต่อเนื่อง อีกทั้งจำนวน 30 หลังคารเรือนที่ติดทะเลได้รับผลกระทบจากการกัดเซาะชายฝั่งอย่างชัดเจนส่งผลให้บ้านเรือนเสียหาย ซึ่งเกิดจากสภาพภูมิอากาศที่เปลี่ยนแปลงไปของโลก สภาวะโลกร้อน ส่งผลให้น้ำทะเลหนูนสูง จนทำให้ 30 ปีที่ผ่านมาเห็นการเปลี่ยนแปลงของสภาพชายหาดอย่างชัดเจน ชายหาดถูกกัดเซาะเข้าไปจนถึงใต้ถุนบ้าน พื้นที่ในการเล่นของเด็กหายไป รายจ่ายเพิ่มขึ้นเนื่องจากการซ่อมแซมบ้านส่งผลให้รายได้ลดลง ส่งผลให้สุขภาพจิตใจย่ำแย่ เครียดและกังวลต่อความไม่มั่นคงของที่อยู่อาศัย บางบ้านต้องย้ายออกจากพื้นที่ไปสร้างบ้านที่อื่น จำนวน 5 หลังคาเรือน และที่เห็นได้ชัดคือ ชายหาดหายไป ทัศนียภาพไม่สวยงาม หอยเสียบที่เคยมีบริเวณชายหาดหายไปส่งผลให้สัตว์น้ำลดลง
  จากสถานการณ์ข้างต้นทำให้กลุ่มรักษ์ตะลิงบง ซึ่งดำเนินงานด้านการจัดการทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง มีการขับเคลื่อนงานด้านการจัดการสิ่งแวดล้อม เช่น การทำธนาคารปูม้า การเข้าร่วมประชุมกับองค์กรทั้งในและนอกชุมชนในการแสดงความเห็นที่เป็นประโยชน์แก่พื้นที่ ทางกลุ่มจึงเห็นถึงความสำคัญและอยากสร้างความร่วมมือในการฟื้นฟูทรัพยากรในชุมชน ผู้คิดค้นวิธีการแก้ไขปัญหาการกัดเซาะชายฝั่งที่อาจรุนแรงยิ่งขึ้นในอนาคต ประกอบกับบริเวณหน้าหาดบ้านทรายแก้วมีต้น แสมดำ ต้นลำพู งอกขึ้นมา จำนวน 3 - 4 ต้น และสามารถเติบโตได้ดีจากที่ไม่เคยมีมาก่อน ทางกลุ่มจึงมีแนวคิดที่จะปลูกพันธุ์ไม้ป่าชายเลน เพื่อให้รากและลำต้นพันธุ์ไม้ป่าชายเลนยึดเกาะหน้าหาดบ้านทรายแก้วเพื่อเป็นแนวกันคลื่นธรรมชาติในการป้องกันการกัดเซาะชายฝั่งที่ไม่ต้องสร้างโครงสร้างแข็งจนเกิดทัศนียภาพที่ไม่สวยงาม หากการดำเนินงานโครงการสร้างแนวกันชนธรรมชาติลดการกัดเซาะชายฝั่งบ้านทรายแก้ว เกิดการขับเคลื่อนงานและสามารถดำเนินการได้จะส่งผลดีแก่บ้านที่อยู่บริเวณชายหาดบ้านทรายแก้ว ลดแรงปะทะของมรสุมที่รุนแรงซึ่งส่งผลกับการกัดเซาะชายฝั่งโดยตรง อีกทั้งสร้างการมีส่วนร่วมในชุมชนในการร่วมมือกันอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เกิดธนาคารต้นไม้ที่ก่อให้เกิดประโยชน์ให้แก่ชุมชนในอนาคต   อย่างไรก็ตามนอกจากการกัดเซาะชายฝั่งที่มีผลกระทบต่อชุมชนแล้วพบว่าปัจจุบันทรัพยากรสัตว์น้ำในพื้นที่ชายฝั่งทะเลบ้านทรายแก้วลดลง จากหลายสาเหตุได้แก่แหล่งอนุบาลสัตว์น้ำวัยอ่อนโดยเฉพาะป่าชายเลนและหญ้าทะเลเสื่อมโทรม จากการกัดเซาะชายฝั่งรุนแรงขึ้นและจากการทับถมของตะกอนที่เกิดจากการขุดลอกร่องน้ำ รวมทั้งปัญหาการเพิ่มขึ้นของชาวประมง และการจับสัตว์น้ำโดยใช้เครื่องมือประมงผิดกฎหมายในแนวหญ้าทะเล ตลอดจนประชาชนขาดความตระหนักร่วมในการอนุรักษ์และเฝ้าระวังดูแลรักษาทรัพยากรในพื้นที่ ปัญหาเหล่านี้ได้ส่งผลให้สัตว์น้ำหลากหลายชนิดโดยเฉพาะหอยเสียบ หอยชักตีน และทรัพยากรสัตว์น้ำลดลง อาหารทะเลที่เคยหาได้ง่ายเริ่มขาดแคลน เกิดความไม่มั่นคงในที่อยู่อาศัยและกรประกอบอาชีพ ทำให้รายได้จากการประมงลดลงไปด้วย ในขณะที่รายจ่ายเพิ่มขึ้นเพราะต้องออกทะเลไกลขึ้น รายได้จึงไม่เพียงพอกับรายจ่าย ทำให้เกิดหนี้สิน ส่งผลให้เกิดความเครียด และเสี่ยงต่อการเกิดอันตรายต่อชีวิตและทรัพย์สินเนื่องจากต้องออกทำการประมงไกลท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศที่ทวีความรุนแรงมากขึ้นทุกวัน และบางฤดูกาลที่สัตว์น้ำที่จับได้ลดลงมาก ทำให้ต้องมีการอพยพย้ายถิ่นไปทำงานนอกพื้นที่ยังส่งผลให้เกิดปัญหาขาดความอบอุ่นในครอบครัวและเกิดปัญหาสังคมตามมาอีกมากมาย และชาวประมงที่เดือดร้อนได้เสนอแนวทางแก้ปัญหาโดยการเพิ่มพื้นที่อาศัยของสัตว์น้ำ ในรูปแบบการเพิ่มพื้นที่ป่าชายเลน ซึ่งจะช่วยแก้ปัญหาการลดลงของสัตว์น้ำและลดปัญหาการกัดเซาะชายฝั่งที่ทวีความรุนแรงมากขึ้น
  โครงการฟื้นฟูป่าชายเลนสร้างแนวป้องกันการกัดเซาะชายฝั่งและเพิ่มแหล่งอาศัยสัตว์น้ำอย่างยั่งยืนเป็นโครงการที่จัดขึ้นเพื่อให้ประชาชนในชุมชนบ้านทรายแก้วและหมู่บ้านใกล้เคียงได้เกิดความรู้ ความเข้าใจและตระหนักร่วมในการแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ เกิดการมีส่วนร่วมและกลไกการอนุรักษ์ฟื้นฟูที่อยู่อาศัยสัตว์น้ำวัยอ่อน โดยร่วมกันกำหนดกติกาและพื้นที่อนุรักษ์พันธุ์สัตว์น้ำและเพิ่มแหล่งอนุบาลสัตว์น้ำ ทำให้ลดความเสี่ยงจากการออกทะเลไกลฝั่งในช่วงฤดูมรสุม ส่งผลให้เกิดความมั่นคงด้านอาหารและสร้างรายได้ เกิดความร่วมมือของทุกภาคส่วนในการเสริมสร้างจิตสำนึกและความตระหนักร่วมกันของเยาวชน และประชาชนในพื้นที่ ในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ควบคู่กับเกิดกลไกโครงสร้างการบริหารจัดการทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอย่างยั่งยืน