คนสร้างสุข

พื้นที่ตำบลควนปริง อำเภอเมืองตรัง จังหวัดตรัง มีอาณาเขตติดต่อกับ เทศบาลนครตรัง และ เทศบาลตำบลโคกหล่อ ของอำเภอเมืองตรัง และติดกับ องค์การบริหารส่วนตำบลบางรัก และ องค์การบริหารส่วนตำบลควนธานี ของอำเภอกันตัง มีสภาพกึ่งเมืองกึ่งชนบท ที่มีแนวโน้มการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและสิ่งปลูกสร้างอย่างรวดเร็ว เป็นที่ตั้งของมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตตรัง ที่มีนักศึกษาและบุคลากรรวม 2,810 คน (มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์, มิถุนายน 2563) มีโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ที่มีคนงานรวม 1,566 คน (บริษัท ตรังผลิตภัณฑ์อาหารทะเล จำกัด (มหาชน), มิถุนายน 2563) มีตลาดสดหน้าโรงงานฯ มีร้านสะดวกซื้อ บ้านเช่า และหอพัก เกิดขึ้นในพื้นที่เป็นจำนวนมาก ตำบลควนปริง แบ่งเขตการปกครองออกเป็น 9 หมู่บ้าน มีประชากรตามทะเบียนราษฎร์ฯ ทั้งสิ้น จำนวน 7,524 คน มีจำนวนครัวเรือนรวม 2,915 ครัวเรือน (งานทะเบียนราษฎร อำเภอเมืองตรัง, กุมภาพันธ์ 2563) และมีประชากรแฝงอาศัยอยู่ในพื้นที่จำนวนมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่ง บริเวณรายรอบมหาวิทยาลัยฯ บริเวณโรงงานอุตสาหกรรม และตลาดสดหน้าโรงงานฯ จากการสำรวจข้อมูลขยะของตำบลควนปริง พบว่ามีปริมาณขยะเฉลี่ย 3 ปีย้อนหลังเท่ากับ 3.59 ตัน/วัน หรือประมาณ 0.5 กก./คน/วัน และมีแนวโน้มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดย อบต.ควนปริง ต้องใช้งบประมาณโดยรวมเฉลี่ย 3 ปีย้อนหลังสูงถึง 1,527,677.33 บาท/ปี (127,306.44 /เดือน) ในขณะที่ อบต. สามารถเก็บค่าธรรมเนียมขยะโดยเฉลี่ย 3 ปีย้อนหลังได้เพียง 164,248 บาท/ปี (13,687.33/เดือน) (งานสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อม สำนักปลัดฯ อบต.ควนปริง, 2563)
สาเหตุสำคัญของปัญหาขยะตำบลควนปริง มาจากการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการบริโภคแบบฟาสฟูดส์ ข้าวถุง แกงถุง สั่งอาหารออนไลน์ ฯลฯ ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อการเพิ่มปริมาณขยะอย่างรวดเร็ว ประกอบกับในพื้นที่ยังมีการคัดแยกขยะในปริมาณน้อย จากการสำรวจพบว่ามีเพียงประมาณ 10% ของครัวเรือนที่มีการคัดแยกขยะอย่างต่อเนื่อง และยังไม่เห็นรูปธรรมของการใช้ประโยชน์จากขยะที่คัดแยกอย่างชัดเจน ประชากรส่วนใหญ่ยังคุ้นเคยกับการทิ้งขยะทุกประเภทรวมกันในถังเดียว ซึ่งมีวางอยู่ในจุดต่างๆ ในพื้นที่ตำบลควนปริง ประมาณ 1,000 ถัง นอกจากนี้ยังพบว่ายังมีการทิ้งขยะ 2 ข้างทางโดยเฉพาะบริเวณรกร้างที่ไม่มีสิ่งปลูกสร้าง และมีปัญหาขยะล้นถังในที่ประชากรหนาแน่น และบริเวณทางสายหลักที่ตัดผ่านพื้นที่ โดยชาวบ้านส่วนใหญ่ยังมีความคิดเห็นว่าเรื่องการจัดการขยะเป็นงานของ อบต. และประชาชนส่วนใหญ่ยังขาดความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับการจัดการขยะ การคัดแยกขยะ และการใช้ประโยชน์จากขยะแต่ละประเภท
เมื่อพิจารณาถึงสภาพแวดล้อมทางสังคม พบว่าตำบลควนปริงเป็นตำบลที่มีประชากรค่อนข้างหนาแน่น โดยเฉพาะหมู่ที่ 5 และหมู่ที่ 6 ที่เป็นที่ตั้งของมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตตรัง และโรงงานอุตสาหกรรม ซึ่งพบว่าในบริเวณดังกล่าวมีประชากรแฝงทั้งที่เป็นนักศึกษาและแรงงานต่างด้าวอาศัยอยู่จำนวนมาก และพื้นที่ดังกล่าวมีปริมาณขยะที่จัดเก็บได้ประมาณ 50% ของปริมาณขยะที่จัดเก็บได้ทั้งหมดของ อบต. โดยมีปริมาณขยะเฉลี่ย 1.5 กก./คน/วัน หรือประมาณ 3 เท่าของพื้นที่อื่นๆ ประกอบกับองค์กรต่างๆ ที่มีที่ตั้งอยู่ในพื้นที่ตำบลควนปริงก็ยังไม่ได้เข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการขยะของชุมชนอย่างจริงจัง ในขณะที่ท้องถิ่นใกล้เคียงก็ไม่มีการวางถังขยะ ส่งผลให้มีการเคลื่อนย้ายขยะจากนอกพื้นที่มาทิ้งในพื้นที่เป็นจำนวนมาก
เมื่อพิจารณาถึงสภาพแวดล้อมทางกายภาพ พบว่าพื้นที่ตำบลควนปริง เป็นที่ตั้งของ มหาวิทยาลัยสงขลา นครินทร์ วิทยาเขตตรัง ซึ่งเป็นแหล่งกำเนิดขยะสำคัญดังกล่าวข้างต้น และเป็นที่ตั้งของร้านค้า บ้านเช่า หอพัก และร้านสะดวกซื้อต่างๆ รวมถึงโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ มีตลาดสด มีถนนสายหลักตัดผ่านซึ่งเป็นถนนเชื่อมต่อระหว่างตัวอำเภอกับตัวจังหวัด และมักจะมีการเคลื่อนย้ายขยะจากนอกพื้นที่เข้ามาทิ้งในถังขยะที่วางไว้ 2 ข้างทางเป็นจำนวนมาก สังเกตได้จากปริมาณขยะในถังขยะที่วางอยู่บนถนนดังกล่าว มักจะมีขยะล้นออกมาข้างนอกถัง นอกจากนี้ยังพบว่าจุดคัดแยกขยะที่ทาง อบต. ได้เตรียมไว้ให้สำหรับคัดแยกขยะรีไซเคิล มีไม่เพียงพอกับปริมาณความต้องการของชุมชน โดยในปัจจุบันมีเพียง 10 จุด (หมู่บ้านละ 1 จุดและที่ อบต. 1 จุด) เมื่อพิจารณาถึงศักยภาพการกำจัดขยะของท้องถิ่นในปัจจุบัน พบว่า อบต.มีเตาเผาขยะ 2 เตา ซึ่งมีกำลังเผาประมาณ 3 ตัน/วัน แต่เผาได้จริงเพียง 1 ตัน/วัน เนื่องจากมีปัญหาเรื่องความชื้นของขยะ นอกจากนี้ยังพบว่ารถที่ อบต. ใช้จัดเก็บขยะซึ่งมีอยู่เพียง 1 คัน ก็มีสภาพเก่า อายุการใช้งานมากกว่า 15 ปี และชำรุดบ่อย ในส่วนของกลไกการบริหารจัดการขยะ ปัจจุบันมีคณะกรรมการจัดการขยะระดับตำบล แต่การทำงานยังขาดความต่อเนื่อง ยังไม่มีแผนการปฏิบัติงานที่ชัดเจน อีกทั้งองค์กรต่าง ๆ ที่เป็นแหล่งขยะในพื้นที่ก็ยังขาดความร่วมมือในการจัดการขยะร่วมกัน ในส่วนของการรณรงค์เรื่องการจัดการขยะ มีการดำเนินงานแค่ปีละประมาณ 1-2 ครั้งโดย อบต. และฝ่ายปกครองในท้องถิ่น สำหรับโครงการต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการจัดการขยะที่ตำบลควนปริงเคยทำ อาทิ เช่น โครงการสนับสนุนและส่งเสริมการดำเนินงานธนาคารขยะหรือวิสาหกิจชุมชนเกี่ยวกับการจัดการขยะ โครงการบริหารจัดการศูนย์บริการจัดการขยะ ผลการศึกษาพบว่า ยังไม่มีโครงการใดประสบความสำเร็จเท่าที่ควร โดยชุมชนจะมีส่วนร่วมดำเนินการเพียงในระยะเริ่มแรกของโครงการ แต่หลังจากนั้นไม่นานก็จะล้มเลิกไป ปรากฎการณ์ดังกล่าวกลายเป็นอุปสรรคสำคัญในการรณรงค์เรื่องการจัดการขยะในชุมชน เนื่องจากชุมชนจะมีความเชื่อว่า “ทำไปเดี๋ยวก็เลิกอีก เหมือนโครงการที่ผ่านมา” สำหรับผลกระทบที่เกิดขึ้นจากปัญหาขยะของตำบลควนปริงมีหลายด้าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งด้านสิ่งแวดล้อม ส่งผลให้เกิดทัศนียภาพที่ไม่น่ามอง เกิดมลพิษทางกลิ่น ดิน และ น้ำ โดยเฉพาะบริเวณเตาเผาขยะ และจุดทิ้งขยะที่มีขยะล้นถังจะส่งกลิ่นเหม็น และมีเรื่องร้องเรียนมายัง อบต. เกี่ยวกับปัญหาขยะล้นถังบ่อยครั้ง โดยเฉพาะเวลารถขยะชำรุดไม่สามารถไปเก็บขยะได้ตามกำหนด ส่งผลเสียต่อภาพลักษณ์ของตำบล ในส่วนของผลกระทบทางเศรษฐกิจ อบต.ต้องเสียค่าใช้จ่ายในการจัดการขยะเฉลี่ย 1,527,677.33 บาท/ปี (127,306.44 /เดือน) ในขณะที่สามารถเก็บค่าธรรมเนียมขยะได้เพียง 164,248 บาท/ปี (13,687.33/เดือน) และมีแนวโน้มสูงขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของผู้บริโภคดังกล่าวข้างต้น นอกจากนี้ยังพบว่าปัญหาขยะในพื้นที่โดยเฉพาะขยะที่ถูกทิ้งอยู่นอกถังตาม 2 ข้างทางและจุดทิ้งขยะต่างๆ ได้กลายเป็นแหล่งผลิตลูกน้ำยุงลาย ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของการระบาดของไข้เลือกออกในพื้นที่ โดยในปี2562 พบว่าพื้นที่ตำบลควนปริงมีค่า HI >10 มีผู้ป่วยไข้เลือกออก จำนวน 30 ราย คิดเป็นอัตราป่วย 131 ต่อแสนประชากร ซึ่งสูงกว่าค่ามัธยฐาน 5 ปีย้อนหลัง จากสถานการณ์ปัญหาและผลกระทบที่กล่าวมาข้างต้น ชุมชนตำบลควนปริงได้เล็งเห็นความสำคัญของปัญหาดังกล่าว จึงได้มีการประชุมวางแผนด้านการจัดการขยะแบบมีส่วนร่วมทุกภาคส่วน ทั้งภาครัฐ ภาคสังคม และภาควิชาการ ในพื้นที่ และมีการจัดตั้งคณะทำงานมารับผิดชอบในการแก้ไขปัญหาดังกล่าว โดยมีเป้าหมายสำคัญเพื่อสร้างการมีส่วนร่วมของประชาชนทุกภาคส่วนในตำบลควนปริงให้หันมาให้ความสำคัญกับการจัดการขยะ เพื่อขับเคลื่อนตำบลควนปริง สู่ “ตำบลสะอาด ปลอดภัย ไร้ขยะ” อันจะนำไปสู่การมีสุขภาวะที่ดีของประชาชนในตำบลต่อไป