คนสร้างสุข

ทะเลสาบสงขลาตอนกลางเป็นพื้นที่หนึ่งของทะเลสาบสงขลา อยู่ในเขตพื้นที่จังหวัดพัทลุง มีพื้นที่โดยรวม 1,000 ตารางกิโลเมตร ซึ่งอยู่ในเขตจังหวัดพัทลุง 4 อำเภอได้แก่ อำเภอปากพะยุน อำเภอบางแก้ว อำเภอเขาชัยสนและอำเภอเมืองพัทลุง โดยมีประชากรที่ใช้ฐานทรัพยากรในทะเลสาบสงขลาเป็นอาชีพและรายได้หลักจากการทำประมงในพื้นที่ดังกล่าวจำนวน 2,800- 3,000 ครัวเรือน มีเรือที่ใช้ในการทำประมง จำนวน 2,310 ลำ ชาวประมงจับสัตว์น้ำมีรายได้เฉลี่ยวันละ 300- 500 บาท (ฐานข้อมูลชาวประมงที่พื้นที่ทะเลสาบสงขลา, สมาคมรักษ์ทะเลไทย สิงหาคม 2562) จากข้อมูลดังกล่าวจะเห็นว่า จากจำนวนประชากรที่ใช้ทะเลสาบเป็นแหล่งรายได้หลักในการประกอบอาชีพ ส่งผลให้มีการใช้ทรัพยากรที่ขาดการบริหารจัดการที่เป็นระบบ มีการใช้เครื่องมือประมงที่ผิดกฎหมาย เช่นไซหนอน โพงพาง อวนล้อม การวางยาเบื่อ ตลอดถึงการใช้อวนตาถี่จับสัตว์น้ำต่ำกว่า 2.5 เซนติเมตร ฯลฯ อีกทั้งสาเหตุที่มาจากระบบนิเวศที่ทีมีความเปลี่ยนแปลง เกิดมลพิษน้ำเสีย ระบบนเวศน์ชายฝั่งเปลี่ยนสภาพ นอกจากนั้นมาตรการในการบังคับใช้กฎหมายที่ขาดความเข้มข้นไม่จริงจังรวมถึงการบูรณาการจากภาคีความร่วมมือจากภาคส่วนที่เกี่ยวข้องไม่เป็นระบบขาดความต่อเนื่องในเชิงยุทธศาตร์ของหน่วยงานที่รับผิดชอบและระดับนโยบายของจังหวัด ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งที่มีความสำคัญที่ทำให้ทรัพยากรสัตว์น้ำในทะเลสาบสงขลาลดจำนวนลงอย่างเห็นได้ชัด อย่างไรก็ตามในช่วงปี 2558 – 2564 ได้มีการรวมตัวของชุมชนประมงได้ร่วมคิดหารูปแบบสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนและภาคีเกี่ยวข้องในการฟื้นความอุดมสมบูรณ์ของทะเลสาบในพื้นที่เขตอำเภอปากพะยูน เช่น ชุมชนบ้านช่องฟืน ชุมชนบ้านบางขวน ชุมชนบ้านแหลมไก่ผู้ ฯลฯ ในอำเภอบางแก้วในรูปแบบการบริหารจัดการอย่างมีส่วนร่วมของชุมชนที่ร่วมออกแบบกิจกรรมที่สอดคล้องกับพื้นที่ ทั้งการทำเขตอนุรักษ์ การสร้างบ้านปลา การร่วมกำหนดระเบียบกติกาข้อตกลง การมีอาสาสมัครในการออกตรวจตราดูแลเขต การจัดทำข้อมูลองค์ความรู้ตลอดถึงการรวมกลุ่มจัดการผลผลิตสัตว์น้ำแปรรูปพัฒนาผลิตภัณฑ์สร้างสร้างรายได้กับสมาชิกในชุมชน ภายใต้มาตรฐานอาหารทะเลปลอดภัย ‘บลูแบลนด์” ซึ่งเป็นชุมนประมงต้นแบบที่มีการขับเคลื่อนกิจกรรมในการฟื้นฟูทะเลให้มีความอุดมสมบูรณ์สัตว์น้ำเพิ่มขึ้นทั้งชนิดและปริมาณ รวมถึงรายได้จากการทำประมง เฉลี่ยวันละ 800 -1,500 บาท จนเป็นพื้นที่รูปธรรมและเป็นต้นแบบที่ชุมชนประมงในพื้นที่เครือข่ายยอมรับและมีความต้องการนำมาปรับใช้ในการขับเคลื่อนของชุมชนตัวเองเพื่อฟื้นความอุดมสมบูรณ์ของสัตว์น้ำตลอดถึงการเกิดหลักประกันความมั่นคงทางด้านอาหารทะเลที่ปลอดภัย อาชีพประมงที่ยั่งยืนและชุมชนเข้มแข็ง

    บ้านทุ่งแซะ หมู่ที่ 5 ตำบลจองถนน อำเภอเขาชัยสน จังหวัดพัทลุง ตั้งอยู่บริเวณริมทะเลสาบสงขลา ตอนกลางทิศเหนือ ติดต่อกับหมู่ที่ 4 ตำบลจองถนน ทิศใต้ ติดต่อกับ หมู่ที่ 3 และหมู่ที่ 6 ตำบลจองถนน ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ทะเลสาบ ทิศตะวันตก ติดต่อกับ หมู่ที่ 7 ตำบลจองถนน มีพื้นที่ทั้งหมด 2029 ไร่ พื้นที่ถือครอง 1792.50 ไร่ เป็นพื้นที่การเกษตร 1310.50 ไร่ แบ่งเป็น นาข้าว 320 ไร่ ยางพารา 835 ไร่ ปาล์มน้ำมัน 147 ไร่ ไม้ยืนต้น ไร่ พืชผัก 7.50 ไร่ พืชไร่ 1 ไร่ รวม 1310.50 ไร่  (มูลจากสำนักงานเกษตรอำเภอเขาชัยสน) มีพื้นที่ทั่วไปเป็นที่ราบริมทะเลเหมาะแก่การทำอาชีพเกษตรกรรม เช่น ทำนา ทำสวนปาล์มน้ำมัน สวนยางพารา เลี้ยงสัตว์ และประมง จำนวนครัวเรือนทั้งหมด 180 ครัวเรือน ประชากรตาม ท.ร.14 ทั้งสิ้น 657 คน ที่อาศัยอยู่จริง 546 คน ประชากรส่วนใหญ่ ถึงแม้ไม่ได้ประกอบอาชีพประมง แต่ 80 เปอร์เซ็นต์ ของครัวเรือน หาปลากินเป็นอาหาร

บ้านทุ่งแซะ หมู่ที่ 5 ตำบลจองถนน อำเภอเขาชัยสน จังหวัดพัทลุง มีพื้นที่ชายฝั่งติดทะเลสาบระยะทางยาว 1.8 กิโลเมตร มีสมาชิกในชุมชนทำการประมงเป็นอาชีพ 45 ราย และ80 เปอร์เซ็นต์ ของครัวเรือน หาปลากินเป็นอาหาร มีพื้นที่ริมทะเลเหมาะสมแก่การจัดทำเขตอนุรักษ์สัตว์น้ำหน้าบ้าน ซึ่งที่ผ่านมาชุมชนได้ดำเนินการมาแล้วในระดับหนึ่ง แต่ยังไม่ประสบความสำเร็จเท่าที่ควร และเนื่องจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด 19 ในปัจจุบันทำให้ประชาชนในพื้นที่ไม่สามารถออกไปทำงานนอกบ้านได้ บางคนต้องตกงานกลับมาอยู่ภูมิลำเนา ทำให้ชุมชนมีความต้องการทางอาหารเพิ่มขึ้นและบางรายก็เลือกที่จะประกอบอาชีพประมงเพื่อยังชีพไปพลางก่อน
    จากสถานการณ์ปัญหาดังกล่าวชุมชนมองว่า ทรัพยากรสัตว์น้ำเป็นทรัพยากรที่ใช้แล้วหมดไป เมื่อมีความต้องการใช้ทรัพยากรในจำนวนเพิ่มขึ้น ในขณะที่ไม่มีการบริหารจัดการใดๆให้ทรัพยากรเหล่านั้นเพิ่มขึ้นก็จะทำให้ทรัพยากรเหล่านั้นลดลงไม่เพียงพอต่อความต้องการของชุมชน ดังนั้นที่ประชุมคณะกรรมการหมู่บ้านและคณะกรรมการเขตอนุรักษ์พันธุ์สัตว์น้ำท่าต่อเรือ จึงได้มีความเห็นร่วมกันในการปรับปรุง ฟื้นฟูเขตอนุรักษ์พันธุ์สัตว์น้ำอ่าวถ้าต่อเรือ เพื่อให้มีการบริหารจัดการที่ดี ให้ประชาชน มีความรู้ ความเข้าใจ เห็นความสำคัญของทรัพยากรที่มีความสำคัญต่อการดำรงค์ชีพ ให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในกระบวนการดำเนินการทุกขั้นตอน และให้มีระบบนิเวศที่มีความอุดมสมบูรณ์มากขึ้น     เมื่อได้ดำเนินโครงการแล้วเสร็จ คาดว่าจะทำให้เกิดความร่วมมือ ร่วมแรง ร่วมใจ ของคนในชุมชนมากยิ่งขึ้น เกิดความอุดมสมบูรณ์ของระบบนิเวศน์ชายฝั่งในพื้นที่ดำเนินโครงการ และพื้นที่ข้างเคียง สามารถเป็นต้นแบบให้กับชุมชนชายฝั่งอื่นๆ อันจะนำไปสู่การเกิดชุมชนชายฝั่งที่ช่วยกันดูแลรักษา ฟื้นฟูทรัพยากรสัตว์น้ำหน้าบ้านของตนเอง เกิดกระบวนการทำงานร่วมกันของชุมชน องค์กร/ภาคี และเครือข่ายชุมชนชายฝั่งที่จะคอยหนุนเสริม แลกเปลี่ยนเรียนรู้ซึ่งกันและกัน อันจะส่งผลให้ชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนริมทะเลสาบมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นในอนาคต