คนสร้างสุข

ชุมชนบ้านใหม่ หมู่ 1 ตำบลสทิงหม้อ อำเภอสิงหนคร จังหวัดสงขลา บริเวณที่ตั้งอยู่ใกล้ปากอ่าวของทะเลสาบสงขลาตอนล่าง จึงมีความอุดมสมบูรณ์ของพันธุ์ปลาสามน้ำหลากหลายชนิด ด้วยลักษณะทางภูมิประเทศและระบบนิเวศที่เหมาะสม ทำให้คนในชุมชนส่วนใหญ่ทำอาชีพประมงพื้นบ้าน ชุมชนนี้มีครัวเรือนประมาณ 320 ครัวเรือน สมาชิกประมาณ 1,280 คน สมาชิกทั้งหมดนับถือศาสนาอิสลาม ประชากรทั้งหมดพึ่งพาทรัพยากรทางทะเล โดยมีชาวประมงพื้นบ้านประมาณ 120 ครัวเรือนในจำนวนทั้งหมด มีครอบครัวที่ทำประมงเป็นอาชีพหลักเพียงอย่างเดียว 80 ครัวเรือน ที่เหลือทำอาชีพประมงเป็นอาชีพหลัก และมีอาชีพรองทำการเกษตร เช่น ปลูกมะม่วง ปลูกปาล์มน้ำมัน ค้าขายและรับจ้าง รายได้เฉลี่ยของชาวประมงประมาณ 400-1,000 บาทต่อครัวเรือนต่อวัน มีเรือที่ใช้ในการประกอบอาชีพประมงประมาณ 100 ลำ ปริมาณสัตว์น้ำที่จับได้ประมาณ 560 กิโลกรัมต่อวัน สัตว์น้ำที่จับได้ประกอบด้วย ปลาตะกรับ ปลากระบอก กุ้ง ปลาหัวโม่ง ปลาท่องเที่ยว ปลาเขือ ปลาแป้นเล็ก เป็นต้น สัตว์น้ำที่จับได้ส่วนใหญ่จะบริโภคในครัวเรือนและขายปลีกในตลาดชุมชน และช่วงที่มีสัตว์น้ำปริมาณมากมีการขายส่งให้แม่ค้าคนกลาง สัตว์น้ำเหล่านี้จะมีความชุกชุมแตกต่างกันไปตามฤดูกาล กล่าวคือ ปลาท่องเที่ยวจะมีมากในช่วงปลายปี เดือนตุลาคม-มกราคม ของทุกปี ปลาตะกรับมีมากในช่วงเมษายน-กรกฎาคม ของทุกปี ส่วนกุ้งจะพบมากในช่วงมีนาคม-กันยายน ของทุกปี ในช่วงที่มีปริมาณของสัตว์น้ำมาก ชุมชนจะมีการแปรรูปเป็น ปลาแดดเดียว และกุ้งหวาน โดยใช้ภูมิปัญญาดั้งเดิม การแปรรูปนี้จะมีการรวมกลุ่มของแม่บ้านชาวประมงประมาณ 7-8 คน
ชุมชนบ้านใหม่เป็นชุมชนที่มีความเข้มแข็งด้านการรวมกลุ่มและการอนุรักษ์รวมทั้งมีกติกาชุมชน คนในชุมชนได้รับการปลูกฝังตั้งแต่วัยเด็ก และการใช้หลักศาสนามาร่วมขับเคลื่อนกิจกรรม ชุมชนมีสถานที่ท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงคือ บ้านปลาหมายเลขเก้า ทำให้เป็นที่รู้จักของคนทั้งในท้องถิ่นและระดับประเทศ กิจกรรมด้านการอนุรักษ์ของชุมชนบ้านใหม่ค่อนข้างประสบความสำเร็จ เนื่องมาจากปัจจัยหลายด้าน เช่น คณะทำงาน ภาคีเครือข่าย การประสบความสำเร็จนี้สามารถเห็นได้จาก มีจำนวนปลาเพิ่มมากขึ้นและรายได้ของชุมชนเพิ่มสูงขึ้น มีชนิดปลาที่มาอาศัยในเขตอนุรักษ์มากขึ้น โดยพาะปลากดขี้ลิง ปลากระบอก และปลาตะกรับ โดยสามารถพบลูกปลาขนาดเล็กหลายชนิด อย่างไรก็ตาม ถึงแม้ว่า ทางกลุ่มจะมีกติกาชุมชนในการห้ามทำการประมงในเขตและรายละเอียดอย่างอื่น แต่อย่างไรก็ตาม การบังคับใช้กฎ กติกาชุมชนยังไม่สามารถบังคับใช้ได้ในทุกกรณี และในช่วงหนึ่งปีที่ผ่านมา มีการทำผิด กฎ กติกาชุมชนหลายครั้ง โดยเฉพาะ การบุกรุกของนายทุนมาสร้างสิ่งก่อสร้างที่ล้ำเข้ามาในเขต รวมทั้ง มีการทำประมงในเขตพื้นที่ด้วย นอกจากนี้ ในบางฤดูจะมีปริมาณสัตว์น้ำมาก ทำให้มีราคาต่ำ ถึงแม้ว่าจะมีการแปรรูปโดยชุมชนอยู่บ้าง แต่ยังยังขาดมาตรฐานในการทำผลิตภัณฑ์ และขาดบรรจุภัณฑ์ที่มีความเหมาะสมและเป็นอัตลักษณ์ของชุมชน ชุมชนมีความต้องการในการรวมกลุ่มกันแปรรูปสัตว์น้ำ เพื่อเป็นการเพิ่มมูลค่าและการสร้างรายได้ให้กับชาวประมง โดยการใช้จุดแข็งของชาวประมงพื้นบ้าน ซึ่งเวลาทำการประมงจะสั้น ไม่ใช้สารเคมีในการรักษาคุณภาพสัตว์น้ำ และการใช้เครื่องมืออย่างรับผิดชอบจับปลาที่ได้ขนาด มาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ที่ปลอดภัย ดีต่อสุขภาพของผู้บริโภค ใส่ใจสิ่งแวดล้อม นอกจากนี้ ชุมชนยังขาดกลไกในการจัดการทรัพยากรประมงที่ดำเนินการได้โดยชุมชนเอง เพื่อสร้างกลไกในการจัดการทรัพยากรประมงและความตระหนักและความใส่ใจของผู้ผลิตในการพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารทะเลของดีของชุมชนบ้านใหม่ที่เป็นผลผลิตมาจากการจับสัตว์น้ำที่มาจากการทำประมงอย่างรับผิดชอบเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมและผู้บริโภคอย่างปลอดภัยทุกขั้นตอน พร้อมทั้งให้เป็นที่รู้จักและเข้าถึงแหล่งอาหารที่ปลอดภัยอย่างแพร่หลาย อีกทั้งเป็นการสร้างเศษฐกิจรายได้ที่เกื้อกูลให้กับสมาชิกในชุมชนประมงทะเลสาบ พัฒนาให้เกิดเงินทุนหมุนเวียนและส่งผลต่อการเกิดความมั่นคงด้านอาชีพ มีอาหารทะเลที่ปลอดภัยสอดคล้องกับยุทธศาตร์ BCG Model ที่มุ่งเน้นการสร้างเศษฐกิจที่ใช้ต้นทุนฐานทรัพยากรในชุมชนให้เกิดมูลค่า อีกทั้งส่งเสริมการผลิตและบริโภคอาหารที่ปลอดภัยต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม จะเป็นส่วนสำคัญที่กระตุ้นให้ชาวประมงผู้ผลิตและผู้บริโภคเข้าใจและเห็นความสำคัญของการบริโภคอาหารที่ปลอดภัยที่มีความเชื่อมโยงทั้งระบบตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ รวมทั้ง พัฒนาเครื่องมือในการบังคับใช้ธรรมนูญชุมชนให้สามารถใช้ได้อย่างเป็นรูปธรรม ดังนั้น ทางชุมชนจึงได้จัดทำโครงการโดยมีวัตถุประสงค์ คือ เพื่อเกิดกลไกการทำงานที่เข็มแข็งในการอนุรักษ์ทรัพยากรประมง เพื่อให้มีผลิตภัณฑ์ที่ปลอดภัยบริโภคในชุมชนและจำหน่ายเพื่อเพิ่มรายได้ และเพื่อให้เกิดข้อเสนอเชิงนโยบายและการผลักดันเป็นนโยบายสาธารณะ