คนสร้างสุข

โรงเพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านตะโหมด สังกัดกองสาธารณสุข องค์การบริหารส่วนจังหวัดพัทลุง ตั้งอยู่ที่ หมู่ที่ 9 บ้านป่าพงศ์ อำเภอตะโหมด จังหวัดพัทลุง มีหมู่บ้านในเขตรับผิดชอบทั้งสิ้น 6 หมู่บ้าน โรงเรียนในเขตรับผิดชอบ จำนวน 1 โรง คือ โรงเรียนวัดตะโหมด (หมุนคณานุสรณ์) ซึ่งเป็นโรงเรียนประถมศึกษาขนาดเล็ก ตั้งอยู่เลขที่ 6 หมู่ที่ 4 ตำบลตะโหมด อำเภอตะโหมด จังหวัดพัทลุง สังกัด สำนักงานเขตพื้นที่ประถมศึกษา พัทลุง เขต 2 ก่อตั้งในที่ดินธรณีสงฆ์ ในปี พ.ศ.2500 มีนายวิสุทธิ์ ทองช่วย ดำรงตำแหน่ง ผู้อำนวยการโรงเรียน มีบุคลากรครู จำนวน 13 คน แบ่งเป็นเพศชาย 3 คน และเพศหญิง 10 คน จัดการเรียนการสอนตั้งแต่ระดับชั้น อนุบาลปีที่ 2 ถึงชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 ประกอบด้วย 8 ห้องเรียน มีนักเรียนรวมกันทั้งสิ้น 122คน โดยแบ่งเป็นเพศชาย 75 คน เพศหญิง 47 คน มีสภาพแวดล้อมในชุมชนเป็นพื้นที่ลุ่มและสภาพภูมิประเทศติดต่อกับเทือกเขาบรรทัด มีความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ ฝนชุกตลอดปี พีชเศรษฐกิจหลัก คือ ข้าว ยางพารา และผลไม้ ผู้ปกครองส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมและรับจ้างกรีดยางเป็นหลัก มีฐานะค่อนข้างยากจน รายได้ต่อครัวเรียนอยู่ที่ 6,000 – 9,000 บาทต่อครัวเรือน มีพฤติกรรมด้านการบริโภค คือ นิยมซื้ออาหารสำเร็จรูป เช่น บะหมี่ผัด ข้าวเหนียวไก่ทอดมาทาน เพราะสะดวกและหาซื้อได้ง่าย อีกทั้งยังพบว่า มีร้านค้า จำหน่ายน้ำอัดลม น้ำหวาน และขนมกรุบกรอบในพื้นที่ ทำให้เด็กเข้าถึงอาหารที่ไม่ก่อให้เกิดประโยชน์ได้ง่าย ในส่วนของการบริการทางด้านสาธารณสุขจากโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านตะโหมด ส่งเจ้าหน้าที่เข้ามาตรวจสุขภาพนักเรียน ชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูง รอบศีรษะ ตรวจร่างกาย ตรวจหูและการได้ยิน ตรวจสายตานักเรียนชั้น ป1.ตรวจสุขภาพช่องปากนักเรียนโดยทันตาภิบาล เทอมละ 1 ครั้งและ มีระบบส่งต่อนักเรียนที่พบความผิดปกติเพื่อรักษาต่อเนื่อง ณ โรงพยาบาลตะโหมดต่อไป ในส่วนของการบริการด้านอาหารกลางวันนั้น โรงเรียนวันตะโหมดใช้วิธีการจ้างเหมาแม่ครัวมาประกอบอาหารให้แก่นักเรียน โดยทางโรงเรียนจะเป็นผู้กำหนดเมนูอาหารกลางวันโดยใช้โปรแกรม School lunch ของกระทรวงศึกษาธิการ และโรงเรียนจัดซื้อวัตถุดิบสำหรับประกอบอาหารกลางวันของนักเรียนเอง โดยแหล่งโปรตีนหลักที่นำมาประกอบอาหาร คือ เนื้อไก่ ปลา และกุ้ง ซึ่งทางโรงเรียนได้จัดซื้อมาจากตลาดสดในตัวอำเภอซึ่งไม่ทราบที่มาที่ไป อีกทั้งยังพบว่างบประมาณค่าอาหารกลางวันรายหัวที่ได้รับมาจากส่วนกลางเฉลี่ยรายละ 22-23 บาท ซึ่งไม่เพียงพอต่อการจัดการอาหารกลางวันให้ครบถ้วนถูกต้องตามหลักโภชนาการ
จากการตรวจคัดกรองสุขภาพนักเรียน ปีการศึกษา 2566 ที่ผ่านมา พบว่า นักเรียน ของโรงเรียนวัดตะโหมด ที่ได้รับการคัดกรองโภชนาการในปีการศึกษา 2566 จำนวน 106 คน พบเด็กที่มีภาวะโภชนาการสูงดีสมส่วน จำนวน 67 คน คิดเป็นร้อยละ 63.20 โดยแยกเป็นเพศชาย 41 คน คิดเป็นร้อยละ 61.20 และเพศหญิง 26 คน คิดเป็นร้อยละ 38.80 นักเรียนที่มีภาวะโภชนาการผอม/ค่อนข้างผอมจำนวน 6 คน คิดเป็นร้อยละ 5.66 เพศชาย 2 คน คิดเป็นร้อยละ 33.33 เพศหญิง 4 คน คิดเป็นร้อยละ 66.67 นักเรียนที่มีภาวะโภชนาการท้วม จำนวน 11 คน คิดเป็นร้อยละ 10.37 โดยแบ่งเป็นเพศชาย 6 คน คิดเป็นร้อยละ 54.54 เพศหญิง 3 คน คิดเป็นร้อยละ 45.46 และพบว่ามีนักเรียนที่มีภาวะโภชนาการเริ่มอ้วน/อ้วน จำนวน 22 คน คิดเป็นร้อยละ 20 โดยแบ่งเป็นเพศชาย 18 คน คิดเป็นร้อยละ 81.82 และเพศหญิง 4 คน คิดเป็นร้อยละ 18.18 จากปัญหาดังกล่าว ทางชมรม อสม. รพ.สต.บ้านตะโหมด วิเคราะห์แล้วพบว่า พฤติกรรมการรับประทานอาหารของผู้ปกครองและเด็กมีส่วนสำคัญที่ก่อให้เกิดปัญหาโภชนาการในกลุ่มนักเรียนโรงเรียนวัดตะโหมด โดยปัญหาที่พบหลักๆ คือ เด็กกินผักและผลไม้ไม่เพียงพอตามหลักโภชนาการที่ควรได้รับตามช่วงวัย เด็กกินขนมกรุบกรอบหรือขนมที่ไม่ก่อให้เกิดประโยชน์ มากกว่า 3 ครั้ง/สัปดาห์ และเด็กมีพฤติกรรมชอบดื่มเครื่องดื่มที่มีรสหวาน เนื่องจากเด็กขาดความรู้ความเข้าใจในการเลือกกินอาหารตามหลักโภชนาการ และผู้ปกครองส่วนใหญ่ขาดความรู้ความเข้าใจเรื่องโภชนาการของเด็กวัยเรียน ทำให้ไม่สามารถส่งเสริมให้เด็กมีพฤติกรรมด้านอาหารและโภชนาการที่เหมาะสมกับวัย ปัญหาสภาพแวดล้อมทางสังคมคือ ผู้ปกครองส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมและรับจ้างกรีดยางเป็นหลัก มีฐานะค่อนข้างยากจน บางส่วนบิดาและมารดาแยกทางกัน เด็กต้องอาศัยอยู่กับปู่ย่า ตายาย ซึ่งต้องรับภาระเลี้ยงลูกบุตรหลานหลายคน และต้องหาเลี้ยงชีพควบคู่ไปด้วย ทำให้ไม่มีเวลามากพอประกอบอาหารตามหลักโภชนาการให้บุตรหลานรับประทาน นิยมซื้ออาหารสำเร็จรูปเช่นบะหมี่ผัด หรือข้าวเหนียวไก่ทอดจากตลาดนัด เพราะสะดวกและประหยัดเวลา เด็กจึงเคยชินกับการรับประทานของทอด ของมัน และอาหารสำเร็จรูป โดยไม่ได้ตระหนักว่า อาหารประเภทนี้ก่อให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาว อีกทั้ง นโยบายอาหารกลางวันของทางภาครัฐไม่สามารถแก้ปัญหาโภชนาการได้อย่างเป็นรูปธรรม เนื่องจากงบประมาณที่จัดสรรเป็นค่าอาหารกลางวันไม่เพียงพอในการจัดอาหารตามหลักโภชนาการ
จากปัญหาที่กล่าวมาข้างต้น ส่งผลกระทบในเชิงสุขภาพต่อตัวเด็ก คือ เด็กป่วยบ่อยขึ้น จากสถิติการลาของนักเรียนในปีการศึกษา 2566 พบว่า เด็กที่ภาวะอ้วน ลาป่วย 10-14 วัน/ภาคเรียน ขาดความต่อเนื่องในการเรียน เรียนไม่ทันเพื่อน เกิดภาวะเครียด และไม่อยากมาเรียน จำนวน 2 คน และผลการตรวจสุขภาพช่องปากนักเรียน ปีการศึกษา 2566 ที่ผ่านมา พบว่า เด็กที่มีภาวะอ้วน เริ่มมีผลกระทบกับสุขภาพช่องปาก คือ มีฟันผุ และมีหินน้ำลาย จำนวน 22 คน และยังพบอีกว่าพัฒนาการด้านการเคลื่อนไหวในเด็กที่มีภาวะท้วม/เริ่มอ้วน/อ้วน มีพัฒนาการด้านการเคลื่อนไหวล่าช้า สมรรถภาพนักเรียนไม่เป็นไปตามเกณฑ์ ผลการทดสอบสมรรถภาพในนักเรียนปีงบประมาณที่แล้ว เด็กอ้วนจำนวน 29 คน ทดสอบสมรรถภาพแล้วต่ำกว่าเกณฑ์ 25 คน คิดเป็นร้อยละ 86.20 ผลกระทบทางด้านเศรษฐกิจแก่ผู้ปกครอง คือ ผู้ปกครองมีค่าใช้จ่ายเรื่องเครื่องแต่งกายนักเรียนเพิ่มสูงขึ้น เนื่องจากเด็กที่น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วในแต่ละปี ทำให้ผู้ปกครองต้องเสียค่าใช้จ่ายในการซื้อเครื่องแต่งกายใหม่ทุกปี จำนวน 2,000 บาท/คน/ปี นอกจากนี้ ผู้ปกครองยังมีค่าใช้จ่ายด้านอาหารที่ไม่เกิดประโยชน์เพิ่มมากขึ้น กรณีเด็กเจ็บป่วย ผู้ปกครองต้องหยุดงานเพื่อพาเด็กไปรักษา และมีค่าใช้จ่ายในการเดินทางปีละ 2,400 บาท ซึ่งทั้งหมดที่กล่าวมานั้นล้วนเป็นผลกระทบมาจากปัญหาภาวะโภชนาการทั้งสิ้น จะเห็นได้ว่าปัญหาเด็กที่มีภาวะโภชนาการเกิน ในโรงเรียนวัดตะโหมด ส่งผลกระทบมากมายทั้งต่อสุขภาพของเด็ก และส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจของผู้ปกครอง ชมรมอาสาสมัครสาธารณสุข โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านตะโหมด และโรงเรียนวัดตะโหมด จึงเล็งเห็นว่า ปัญหานี้มีความเร่งด่วน หากไม่ดำเนินการแก้ปัญหาจะก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพในระยะยาว เนื่องจากเด็กที่มีภาวะโภชนาการเกินจะเติบโตไปเป็นกลุ่มวัยทำงานที่มีภาวะโภชนาการเกิน ก่อให้เกิดโรคเรื้อรังไม่ติดต่อ ในอนาคต ทำให้รัฐต้องเสียงบประมาณดูแลค่าใช้จ่ายเรื่องยาและค่ารักษาโรคเพิ่มขึ้น อีกทั้ง มีความรุนแรงของโรคเพิ่มมากขึ้น เนื่องจากป่วยตั้งแต่อายุยังน้อย ในการนี้ ชมรม อสม.รพ.สต.จึงเสนอโครงการนี้ฯ เพื่อขออนุมัติงบประมาณจากแผนงานร่วมทุนสนับสนุนการสร้างสุขภาวะในพื้นที่จังหวัดพัทลุง เพื่อจัดทำโครงการตามวัตถุประสงค์ต่อไป คาดว่าเมื่อดำเนินกิจกรรมตามโครงการนี้แล้ว จะทำให้เด็กในโรงเรียนวัดตะโหมดมีภาวะโภชนาการดีขึ้นต่อไป