คนสร้างสุข

โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านโล๊ะจังกระ เป็นสถานบริการปฐมภูมิที่เน้นการให้บริการ 4 มิติ ที่มีคุณภาพและตอบสนองความต้องการประชาชน ปัญหาสุขภาพที่สำคัญในพื้นที่ ได้แก่ โรคเบาหวาน เป็นโรคที่ก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนมากเป็นอันดับ 1 ของสถิติผู้ป่วยนอก และมีแนวโน้มจำนวนผู้ที่เป็นโรคเบาหวานจะเพิ่มมากขึ้น ในปี พ.ศ.2565 พบผู้ป่วยเบาหวานจำนวน 149 ราย เพิ่มขึ้นจากปี พ.ศ.2564 ร้อยละ 7.38 จากการทบทวนสถานการณ์การเกิดโรคเบาหวานรายใหม่จากกลุ่มเสี่ยงเบาหวาน 5 ปีย้อนหลัง (2562-2566) พบร้อยละ 0.84, 2.04, 1.89, 5.43 และ 1.28 ตามลำดับ และพบว่าสามารถควบคุมระดับน้ำตาลสะสมในเลือด (HbA1c < 7) ได้เพียงร้อยละ 41.26 45.83 50.96 44.93 และ 37.19 ตามลำดับ (ระบบคลังข้อมูลสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข, 2566) จะเห็นได้ว่าตั้งแต่ปี พ.ศ.2565 อัตราการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ดีลดลงอย่างน่ากังวล ซึ่งก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนฉับพลันในผู้ป่วยเบาหวานที่ร้อยละ 3.33, 0.75, 2.11, 2.70 และ 1.87 ตามลำดับ ซึ่งสูงกว่าเกณฑ์ตัวชี้วัดของกระทรวงสาธารณสุข ที่กำหนดให้ไม่เกิน ร้อยละ 1.75 จากการลงพื้นที่ศึกษาสภาพปัญหาเชิงลึกในวัยทำงาน ที่เป็นสาเหตุและปัจจัยของการเกิดโรคบาหวาน และการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไม่ได้ โดยวิธีสนทนากลุ่มและรายบุคคลในกลุ่มเสี่ยงเบาหวานและในผู้ป่วยที่ควบคุมระดับน้ำตาลเฉลี่ยนสะสมในเลือดไม่ได้ (HbA1c > 7) จำนวน 74 คน แล้วนำปัญหาที่ได้มาวิเคราะห์เพื่อจัดลำดับความสำคัญ พบปัญหา 3 ด้านหลักๆ ดังนี้ ด้านพฤติกรรมพบว่า ร้อยละ 91.89 มีพฤติกรรมการรับประทานอาหารไม่เหมาะสม มีรายละเอียดดังนี้คือ 1) รับประทานอาหารไม่ตรงเวลา ร้อยละ 63.64 2) รับประทานข้าวเกิน 2 ทัพพี/มื้อ ร้อยละ 47.95 3) รับประทานขนมหวานทุกวัน ร้อยละ 36.76 4) ไม่รับประทานผักทุกวัน ร้อยละ 35.29 5) รับประทานขนมระหว่างมื้อ ร้อยละ 33.82 6) ดื่มน้ำหวาน ร้อยละ 26.47 7) รับประทานอาหารมัน ร้อยละ 20.59 รับประทานผลไม้รสหวาน ร้อยละ 20.59 และ ดื่มกาแฟ 3in1 ร้อยละ 14.71 ขาดความรู้และหรือมีความรู้ไม่เพียงพอในเรื่องการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมลดโรค พฤติกรรมการออกกำลังกายไม่เหมาะสม พันธุกรรม ขากการตระหนักในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ตามเพื่อน เป็นต้น ด้านสังคมและสิ่งแวดล้อมพบว่า มีการจัดงานเลี้ยงสังสรรค์บ่อย วัฒนธรรมทานข้าวมื้อเย็นพร้อมกัน แม่ครัวทำอาหารไม่แยกบุคคล การปรุงอาหารรสจัดและซื้อเหล้าเบียร์เป็นของฝากเมื่อมีงานประเพณีต่างๆในชุมชน สถานที่การออกกำลังกายไม่เพียงพอ ไกลบ้าน การเดินทางไม่สะดวก สภาพภูมิอากาศที่ไม่เอื้อ ฝนตกชุก ลานกีฬาอยู่ในที่แจ้งจึงไม่สะดวกต่อการออกกำลังกาย การเอื้อของสินค้าอุปโภคบริโภคที่ไม่เหมาะสมและไม่สามารถเลือกบริโภคได้ เช่น ร้านน้ำหวานใกล้บ้านเข้าถึงง่าย ร้านพุ่มพวงที่ขายของหน้าบ้าน ร้านค้าไม่ได้ควบคุมหน่วยบริโภคอาหาร เป็นต้น ด้านกลไกและระบบพบว่า ภาคีเครือข่ายในพื้นที่ให้ความร่วมมือในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมไม่เพียงพอ การปฏิบัติตามกฎกติกาของชุมชนด้านการส่งเสริมสุขภาพไม่ต่อเนื่อง เป็นต้น เสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนต่างๆเพิ่มขึ้น ส่งผลให้เกิดปัญหาอื่นๆตามมาอีกมากมาย เช่น กิจกรรมในชุมชนลดลง ขาดแรงงานที่มีคุณภาพ รายได้ครอบครัวลดลงจากผู้ป่วยไม่มีแรงในการทำงานหรือญาติไม่ได้ทำงานจากต้องเฝ้าดูแลผู้ป่วย สูญเสียค่าใช้จ่ายของครอบครัวจากการเดินทาง ค่าอาหาร ค่ายา เกิดภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วย เกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงเพิ่ม เช่น ไตวาย หัวใจและหลอดเลือด หลอดเลือดสมอง และเสียชีวิตเพิ่มขึ้นในที่สุด จากปัญหาการจัดการพฤติกรรมการรับประทานอาหารที่ไม่เหมาะในวัยทำงาน ร่วมกับการทบทวนวรรณกรรมและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง พบว่าการจัดการตนเองโดยปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคอาหารอย่างสมดุลจะช่วยให้เกิดการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม มีทักษะ ความชำนาญและความสามารถในการจัดการตนเองในด้านพฤติกรรมการรับประทานอาหารให้เหมาะสม ดังนั้นจึงสนใจจัดทำโครงการปรับเปลี่ยนการบริโภคอาหารอย่างสมดุลในวัยทำงาน เพื่อเป็นแนวทางส่งเสริมให้กลุ่มเสี่ยงเบาหวานและผู้ป่วยเบาหวานสามารถจัดการตนเองด้านการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการรับประทานอาหาร สามารถควบคุมอาการของโรค นำไปสู่การพัฒนาผลลัพธ์ทางสุขภาพ เกิดคุณภาพการดูแล ลดรายจ่ายของครอบครัว ลดความสูญเสียด้านเศรษฐกิจของประเทศและตอบสนองตัวชี้วัดตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสุขต่อไป