คนสร้างสุข

ข้อมูลพื้นฐาน   บ้านชายคลอง หมู่ที่ 11 ตำบลลำปำ อำเภอเมืองพัทลุง จังหวัดพัทลุง เป็นชุมชนที่ตั้งอยู่ทางด้านทิศใต้ของปากน้ำคลองปากประซึ่งเป็นคลองสายหลัก1ใน7สายที่ไหลจากเทือกเขาบันทัดสู่ทะเลสาบสงขลา มีอาณาเขตติดต่อดังนี้   - ทิศเหนือจดคลองปากประและ ม.4 ต.พนางตุง อ.ควนขนุน
  - ทิศตะวันออกจดทะเลหลวง ซึ่งเป็นพื้นที่ทะเลสาบสงขลา
  - ทิศตะวันตก จด ม.7 บ้านท่าสำเภาเหนือ ต.ชัยบุรี
  - ทิศใต้จด บ้านปากประ ม.8 ต.ลำปำ อ.เมือง จ.พัทลุง
ชุมชนบ้านชายคลองมีพื้นที่ที่ส่วนใหญ่เป็นป่าพรุสลับกับบ้านเรือนยกสูงตามถนนสายลำปำ-ทะเลน้อย และถนนสายบ้านอ้าย-ท่าสำเภาเลียบไปกับคลองปากประมีประชากรรวม 294 คน แบ่งเป็นเพศหญิง จำนวน 140 คน เพศชายจำนวน 154 คน มีครัวเรือนรวม 96 ครัวเรือน นับถือศาสนาพุทธ ประกอบอาชีพเกษตรกรจำนวน 52 ครัวเรือน คิดเป็นร้อยละ 54 ประมงจำนวน 42 ครัวเรือน คิดเป็นร้อยละ 44 และประกอบอาชีพค้าขาย 2 ครัวเรือน คิดเป็นร้อยละ 2 อาชีพประมงชายฝั่งมีความเชื่อมโยงกับการท่องเที่ยวซึ่งมีผู้ประกอบการเรือนำเที่ยว 13 ลำ เรือนำเที่ยวของกองทุนหมู่บ้าน 2 ลำ มีจุดชมวิวที่โดดเด่นคือ ยอยักษ์ ป่าลำพู แหล่งนาริมเล และทะเลน้อยซี่งเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญและมีชื่อเสียงในลำดับต้นๆของจังหวัดพัทลุงซึ่งเป็นแหล่งที่มาของรายได้สำคัญของคนในชุมชน   อาชีพประมง มีจำนวน 42 ครัวเรือนคิดเป็นร้อยละ 44 ของอาชีพในชุมชน มีเรือหางยาวทำประมงจำนวน 47 ลำ ใช้วิธีวางกัด(ตาข่าย/อวน) ยอยัก ยอลูกเบร่ ไซ ไซราว แห ทำซั้งกุ้งแม่น้ำ เบ็ดราว มีสัตว์น้ำที่จับได้ตลอดปี และจะมีมากเป็นพิเศษในช่วงน้ำหลาก (ตุลาคม-มกราคมของทุกปี) ได้แก่ กุ้งแม่น้ำ(กุ้งก้ามกราม/แม่กุ้ง) ปลาแหยง ปลาลูกเบร่ ปลาหัวโหม้ง ปลานิล ปลามิหลัง ปลากด ปลาตะเพียน ปลาดุก ปลาช่อน ปลาชะโด ปลาหมอ ปลาลูกขาว ปลาสวาย ปลาบึก ปลากะพง โดยเฉพาะปลาลูกเบร่และปลาบึก (ซึ่งเป็นปลาต่างถิ่นที่นำมาปล่อยให้อาศัยอยู่ในเลสาบฯ และสามารถเติบโตได้ถึง 200 กิโลกรัม) เป็นปลาที่สามารถจับได้เฉพาะในแถบปากน้ำและในคลองปากประเท่านั้นไม่พบในปากคลองอื่นที่ไหลลงทะเลสาบฯฝั่งตะวันตก ซึ่งนับว่าพื้นที่นี้มีความพิเศษที่ไม่เหมือนปากน้ำอื่นรอบทะเลสาบ สัตว์น้ำที่จับได้ส่วนใหญ่นอกเหนือจากใช้บริโภคในครัวเรือนแล้ว ที่เหลือจะขายในชุมชนหรือขายส่งแก่ผู้ประกอบการร้านอาหารหรือโรงแรม/รีสอร์ท ในพื้นที่เป็นเมนูอาหารประจำถิ่นที่เป็นที่นิยมและมีชื่อเสียงของถิ่นนี้

สภาพปัญหา ชาวประมงชายฝั่งในพื้นที่ประสบปัญหาด้านการลดลงของสัตว์น้ำ ทั้งชนิดและปริมาณ ซึ่งสัตว์น้ำบางชนิดที่กล่าวข้างต้นลดลงมาจนอยู่ในเกณฑ์ที่น่ากังวลโดยตลอดระยะเวลาประมาณ 10 ปีที่ผ่านมาชาวประมงในพื้นที่ต้องเพิ่มเครื่องมือ เวลาและระยะทางที่มากขึ้นในการจับสัตว์น้ำแต่ละวัน ดังนั้นจึงมีการร่วมกันสรุปถึงปัญหาที่เกิดขึ้น พบว่ามีสาเหตุสำคัญต่าง ๆ มาจากสาเหตุสำคัญคือ น้ำปนเปื้อนจากการใช้สารเคมีการเกษตร น้ำเสียจากชุมชนขนาดใหญ่จากฟาร์มปศุสัตว์ซึ่งปล่อยมาจากต้นน้ำ โดยเฉพาะในพื้นที่ลุ่มน้ำคลองท่าแนะลงสู่ทะเลสาบฯ ส่งผลให้คุณภาพของน้ำเสื่อมลงไม่เหมาะสมกับการใช้ชีวิตของสัตว์น้ำมากขึ้นเรื่อยๆ นอกจากนั้นการจับสัตว์น้ำขนาดเล็กและใช้เครื่องมืออประมงผิดกฎหมาย เช่นการจับปลาลูกเบล่ ที่ใช้ตาอวนขนา 1.5 เซ็นต์เป็นส่วนสำคัญที่เร่งให้สัตว์น้ำลดลงอย่างเห็นได้ชัดตลอดระยะเวลา 6 ปีที่ผ่านมาตั้งแต่ปี 2560 - ปัจจุบันชุมชนได้หาทางออกแก้ปัญหาการลดลงของสัตว์สัตว์น้ำโดยผ่านเวทีประชาคมหมู่บ้านโดยมีมติให้จัดทำเขตอนุรักษ์ของชุมชนในพื้นที่ประมาณ 100 ไร่พร้อมด้วยการมีกติกาข้อตกลงของชุมชน แต่ยังมีแนวเขตที่ไม่ชัดเจน ใช้หลักแนวเขตด้วยไม้ไผ่และธง เมื่อเจอคลื่นลมก็มักจะเกิดการสียหาย ทำให้ชาวประมงใกล้เคียงเช่นจากหมู่ที่ 8 ตำบลลำปำ หมู่ที่ 4,5 ตำบลพนางตุง และชาวประมงจากฝั่งทะเลน้อย เข้ามาทำการประมงในเขตอนุรักษ์ชุมชนดังกล่าว ซึ่งปัจจุบันยังมีการลักลอบทำประมงในเขตพื้นที่อนุรักษ์ของชุมชนเป็นระยะๆ   จากสถานการณ์ปัญหาดังกล่าวชุมชนมองว่า ทรัพยากรสัตว์น้ำเป็นทรัพยากรที่ใช้แล้วหมดไป เมื่อมีความต้องการใช้ทรัพยากรในจำนวนเพิ่มขึ้นในขณะที่ไม่มีการบริหารจัดการใดๆให้ทรัพยากรเหล่านั้นเพิ่มขึ้นก็จะทำให้ทรัพยากรเหล่านั้นลดลงไม่เพียงพอต่อความต้องการของชุมชน จึงได้มีความเห็นร่วมกันในการร่วมคิดออกแบบในการแก้ปัญหาโดยการปรับสภาพแวดล้อมของชุมชนบ้านชายคลอง หมู่ 11 ด้วยการอนุรักษ์ฟื้นฟูทรัพยากรสัตว์น้ำโดยการทำเขตอนุรักษ์พันธุ์สัตว์น้ำชุมชนต่อยอดจากการดำเนินงานที่ผ่านมา มุ่งเน้นการมีส่วนนร่วมของชุมชนและภาคีทุกภาคส่วนเกี่ยวข้องมีกติกาข้อตกลงที่ชัดเจน มีกลไกการทำงานที่เข้มแข็ง มีการบริหารจัดการที่โปร่งใส สร้างความรู้ ความเข้าใจ ความตระหนักให้เห็นความสำคัญของทรัพยากร การสร้างกระบวนการเรียนรู้ดังกล่าวเป็นส่วนสำคัญที่ส่งผลต่อการเกิดสภาพแวดล้อมระบบนิเวศชายฝั่งที่มีความอุดมสมบูรณ์อาชีพประมงยั่งยืนสร้างของชุมชนบ้านชายคลองและชุมชนใกล้เคียง