คนสร้างสุข

1.1สถานการณ์ปัญหาของพื้นที่ 1.สภาพทางภูมิศาสตร์ บ้านคลองช้าง ตั้งอยู่ที่หมู่ที่ 4 ตำบลนาเกตุ อำเภอโคกโพธิ์ จังหวัดปัตตานี มีพื้นที่ทั้งหมด 4.8 ตารางกิโลเมตร มีประชากรจำนวน…1,982….คน มีครัวเรือนทั้งหมด 415 ครัวเรือน ถือเป็นหมู่บ้านที่มีประชากรจำนวนมากที่สุดเป็นอันดับ1 ของตำบลนาเกตุ หมู่บ้านคลองช้าง เป็นหมู่บ้านชนบท มีถนนตัดผ่านหมู่บ้านจำนวน 2 เส้นทาง เป็นเส้นทางหลักที่ใช้สัญจรของคนในพื้นที่และนอกพื้นที่ เนื่องจากเป็นถนนที่สามารถเชื่อมต่อกับตำบลอื่น และเป็นเส้นทางไปสู่จังหวัดยะลาอีกด้วย ทำให้มีรถพลุกพล่าน ลักษณะหมู่บ้านจะเป็นแนวยาวไปตามถนน บางจุดบ้านเรือนจะจุกตัวแน่นหนา บางจุดบ้านเรือนกระจายตามพื้นที่ สามารถแบ่งโซนหมู่บ้านออกเป็น 3 โซน คือโซนต้นหมู่บ้าน โซนกลางหมู่บ้าน และโซนปลายหมู่บ้าน วิถีชีวิตของคนในชุมชน จะมีอาชีพเกษตรกรรมเป็นส่วนใหญ่ร้อยละ 80 รองลงมา คือรับจ้าง ทั้งรับจ้างภายในหมู่บ้านและนอกหมู่บ้าน ส่วนน้อยประกอบอาชีพค้าขายและออกไปทำงานรับจ้างที่ประเทศมาเลเซีย รายได้เฉลี่ยต่อครัวเรือนประมาณ 5,000 บาท หมู่ที่ 4  บ้านคลองช้างเป็นที่ตั้งของหน่วยงานราชการ 2 หน่วยคือ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลนาเกตุ และองค์การบริหารส่วนตำบลนาเกตุ และมีสถานที่สำคัญในชุมชน ดังนี้ 1.ศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก จำนวน 1 แห่ง 2.ตาดีกา จำนวน 1 แห่ง 3.โรงเรียนกีรออาตี จำนวน 2 แห่ง 4.โรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลาม(ระดับมัธยม) จำนวน 1 โรง 5.โรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลาม(ระดับประถม) จำนวน 1 โรง 6.สถาบันศึกกรุอาน จำนวน 2 แห่ง 7.มัสยิด จำนวน 1 แห่ง 8.บาลาเซาะห์ จำนวน 1 แห่ง ร้านค้า สถานประกอบการดังนี้ 1.ตลาดจำนวน 2 แห่ง 2.ร้านขายอาหาร จำนวน 6 ร้าน 3.ร้านขายของชำ สินค้าอุปโภคบริโภค จำนวน 4 ร้าน 4.โรงงานผลิตน้ำดื่ม จำนวน 1 โรง 5.ร้านขายอุปกรณ์ก่อสร้าง จำนวน 1 ร้าน 2.ข้อมูลการจัดการขยะในชุมชน จากการเก็บข้อมูลขยะในชุมชนหมู่ที่ 4 บ้านคลองช้าง พบว่า ในแต่ละครัวเรือนมีปริมาณขยะเฉลี่ยประมาณ 30 กิโลกรัม/เดือน ประเภทขยะที่พบ คือ ขยะแห้ง ขยะทั่วไป ขยะรีไซเคิล ขยะอินทรีย์    ขยะอันตราย ประเภทขยะที่พบ ขยะแห้ง/ขยะทั่วไป (ถุงพลาสติก,กระดาษ,กล่องโฟม,ผ้าอ้อมเด็กที่ใช้แล้ว) เป็นร้อยละ 39
    /ขยะเปียก… ขยะเปียก / ขยะอินทรีย์ (เศษอาหาร,เปลือกผลไม้) คิดเป็นร้อยละ 45 ขยะรีไซเคิล (กล่อง หรือกระปุกพลาสติก ขวดแก้ว ขวดน้ำพลาสติก อะลูมีเนียม) คิดเป็นร้อยละ 12 และขยะอันตราย (หลอดไฟ ถ่านไฟฉาย ) คิดเป็น ร้อยละ 4 ทำให้เกิดขยะชุมชนต่อเดือนเป็นจำนวนมาก  องค์การบริหารส่วนตำบลนาเกตุต้องใช้งบประมาณในการดำเนินงานจัดการขยะประมาณ 130,000 บาทต่อปี (องค์การบริหารส่วนตำบลนาเกตุ,2565) และคาดการณ์ว่าจะต้องเพิ่มงบประมาณมากขึ้นทุกปี  องค์การบริหารส่วนตำบลนาเกตุได้กำหนดวันเวลาเก็บยะในหมู่ที่ 4 คือทุกเช้าวันอังคารเป็นประจำทุกสัปดาห์ และเก็บเพิ่มในเช้าวันศุกร์ร่วมด้วย โดยเก็บขยะที่ประชาชนมาถึงที่ถังขยะ ของอบต.ซึ่งได้ตั้งไว้ริมถนนสายหลักของหมู่บ้าน เกือบจะทุกครัวเรือนที่มีบ้านติดถนนหลัก ส่วนบ้านที่เข้าซอยหรืออยู่ข้างใน ประชาชนจะนำขยะออกมาทิ้งที่จุดรับขยะแต่ส่วนใหญ่กำจัดขยะโดยการเผาเสียมากกว่าทำให้เกิดมลพิษแก่สิ่งแวดล้อม จากข้อมูลดังกล่าวมีแนวโน้มว่าขยะจะมีปริมาณเพิ่มมากขึ้นจากพฤติกรรมการทิ้งขยะของคนในหมู่บานเป็นสาเหตุหลัก ทำให้เกิดปัญหาขยะปริมาณมากส่งผลกระทบทั้งในระยะสั้นและระยะยาว ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม สุขภาพของชาวบ้านทำให้เกิดภาวะเจ็บป่วย ขยะยังเป็นแหล่งกำเนิดของพาหนะนำโรคโดยเฉพาะแมลงวัน ยุง หนู แมลงหวี่ อีกครั้งปัญหาขยะยังส่งผลด้านเศรษฐกิจ สังคมตามมาด้วย จากการวิเคราะห์สาเหตุของปัญหา จำแนกออกได้ดังนี้ 1.ด้านพฤติกรรม
1.ประชาชนขาดจิตสำนึก และความตระหนักในการจัดการขยะ ทำให้ไม่มีการแยกขยะก่อนทิ้ง
2.ประชาชนส่วนใหญ่ขาดความรู้ความเข้าใจการคัดแยกขยะ ไม่เห็นความสำคัญและประโยชน์ที่ได้รับจากการคัดแยกขยะที่ถูกต้อง 3.ประชาชนมีวิถีชีวิตเคยชินกับความสะดวกสบาย ใช้บรรจุภัณฑ์พลาสติกใช้แล้วทิ้งและไม่นิยมกลับมาใช้ซ้ำเนื่องจากไม่สวยงามและยุ่งยากในการทำความสะอาดและเก็บรักษา 4.ขาดแบบอย่าง,หรือต้นแบบที่ดี ในการแยกขยะ ทำให้เด็กหรือเยาวชนไม่มีความสนใจในการแยกขยะ 2.สภาพแวดล้อมทางสังคม 1.สังคมบริโภคนิยมเน้นความสวยงามของบรรจุภัณฑ์หรือความสะดวกสบาย ส่งเสริมการบริโภคและสร้างขยะเป็นจำนวนมาก 2.ชุมชนบ้านคลองช้างมักมีการรวมกลุ่ม ทำกิจกรรมเป็นประจำ ทำให้เป็นแหล่งกำเนิดของขยะได้ เช่น ตลาดนัด กิจกรรมกีฬาหมู่บ้าน กิจกรรมกวนอาซูรอ กิจกรรมบรรยายธรรม กิจกรรมเฉลิมฉลองวันตรุษอีดิ้ลฟิตรีและอีดิ้ลอัฏฮาร์
3.สภาพแวดล้อมด้านกายภาพ 1.ลักษณะที่ตั้งของหมู่บ้านมีถนนเส้นหลักผ่านหมู่บ้าน ทำให้มีรถสัญจรจำนวนมาก มีการทิ้งขยะระหว่างทาง 2.ประชาชนอาศัยเป็นจำนวนมาก บางจุดมีบ้านเรือนแน่นหนา
ทำให้ปริมาณขยะจำนวนมาก 3.มีตลาด ร้านค้า หรือแหล่งจำหน่ายเครื่องอุปโภคบริโภคจำนวนมาก ส่งผลให้เกิดขยะจำนวนมากตามไปด้วย 4.มีโรงเรียน สถาบันสอนหนังสือ จำนวนหลายแห่ง ทำให้มีการรวมกลุ่มของเยาวชนจำนวนมากส่งผลให้มีการบริโภคและอุปโภคมากขึ้นตามไปด้วย


/4.กลไกระบบ… 4.กลไกระบบที่เกี่ยวข้อง 1.ขาดการรวมกลุ่มดำเนินงานจัดการขยะในพื้นที่ 2.ขาดแนวปฏิบัติร่วมกันหรือมาตรการทางสังคม ที่จะทำให้ชาวบ้านปฏิบัติตามข้อตกลง 3.ขาดหน่วยงานราชการที่จะขับเคลื่อนการดำเนินงานจัดการขยะที่ดีในพื้นที่ ไม่มีความต่อเนื่องในการจัดการขยะ

1.2 แนวทางการแก้ไขปัญหา
จากสถานการณ์ปัญหาขยะในพื้นที่และการวิเคราะห์หาสาเหตุของปัญหาจะเห็นได้การแก้ไขปัญหาขยะต้องอาศัยความร่วมมือจากประชาชนในพื้นที่เป็นอย่างมาก เนื่องจากบ่อเกิดของขยะร้อยละ 90 เกิดจากตัวประชาชนเอง และต้องใช้ความต่อเนื่องเพื่อให้เกิดการแก้ไขในระยะยาว แนวทางการจัดการขยะสามารถทำได้ ดังนี้ 1.มีกลุ่มหรือคณะทำงานจัดการปัญหาขยะ ที่เป็นตัวแทนจากภาครัฐ เอกนชนและชาวบ้าน 2.ส่งเสริมความรู้ ติดอาวุธทางปัญญาให้ชาวบ้านรู้จักวิธีการจัดการหรือคัดแยกขยะ 3.สร้างความตระหนักและชี้ให้ประชาชนเห็นถึงประโยชน์ของการจัดการขยะ 4.มีข้อตกลงหรือกติกาชุมชนร่วมกัน ให้ประชาชนสามารถปฏิบัติได้เพื่อลดประมาณขยะในชุมชน 5.มีการติดตามการดำเนินงานอย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอ นอกจากนี้สิ่งที่ช่วยส่งเสริมให้การดำเนินจัดการขยะในพื้นที่เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งถือเป็นจุดแข็งของชุมชน ดังนี้ 1.ชุมชนมีความเข้มแข็ง มีผู้นำที่ชาวบ้านให้การยอมรับและพร้อมที่สนับสนุนการดำเนินงานหรือกิจกรรมในพื้นที่
2.มีโรงเรียนที่เป็นแหล่งบ่มเพาะวิชาความรู้ให้กับลูกหลานในพื้นที่ ทำให้เยาวชนเข้าถึงการศึกษาทั้งทางด้านสามัญและศาสนาควบคู่กัน สามารถบูรณาการการจัดการขยะเข้าในวิชาเรียนได้ 3.มีมัสยิดถือเป็นศูนย์กลางของคนในชุมชน เป็นที่รวมกลุ่มของทุกช่วงวัย เป็นเวทีให้การปรึกษาหารือและแก้ไขปัญหาของชุมชนได้ 4.มีหน่วยงานภาครัฐ ที่พร้อมสนับสนุนงบประมาณ องค์ความรู้ และทรัพยากรบุคคลเพื่อสนับสนุนการดำเนินกิจกรรมในพื้นที่

1.3 ประโยชน์ของโครงการต่อการสร้างเสริมสุขภาพ โครงการลดปริมาณขยะหมู่ที่ 4 บ้านคลองช้าง ตำบลนาเกตุ จะเป็นประโยชน์ต่อคนในชุมชนเป็นอย่างมาก ทำให้คนในชุมชนมีความรู้ความเข้าใจปัญหาขยะที่ส่งผลกระทบทั้งต่อสุขภาพ เศรษฐกิจ สังคมและสิ่งแวดล้อม มีความตระหนักและเห็นความสำคัญของการคัดแยกขยะ ทำให้เกิดพฤติกรรมจัดการขยะที่ดี และได้รับประโยชน์ทั้งทางตรงและทางอ้อม ทางตรงเช่น มีรายได้เพิ่มจากขยะที่สามารถขายได้ สามารถสร้างมูลเพิ่มให้ขยะได้ ได้รับประโยชน์จากการแปรรูปอาหารเหลือทิ้ง ลดค่าใช้จ่ายในครัวเรือน ทำให้ประชาชนมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น ในทางอ้อม ประชาชนมีสุขภาพที่ดี อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดีไม่มีเหตุที่ก่อให้เกิดภัยต่อสุขภาพกายและสุขภาพจิต