คนสร้างสุข

พื้นที่ตำบลขอนคลาน เป็นตำบลหนึ่ง ที่ตั้งอยู่อำเภอทุ่งหว้า จังหวัดสตูล ประกอบด้วย 4 หมู่บ้าน คือ หมู่ที่ 1 บ้านขอนคลานตะวันออก หมู่ที่ 2 บ้านราไวใต้ หมู่ที่ 3 ขอนคลานตะวันตก หมู่ที่ 4 บ้านราไวเหนือ มีประชากรทั้งหมด 2,786 คน ตำบลขอนคลาน มีระยะทางห่างจากที่ว่าการอำเภอทุ่งหว้า 29 กิโลเมตร ไปตามถนนสายทุ่งหว้า – ละงู ไปทางทิศตะวันตก และระยะทางจากเมืองสตูล 70 กิโลเมตร มีเนื้อทั้งหมดประมาณ 12.7 ตารางกิโลเมตร หรือ 7,942 ไร่ ประกอบด้วยพื้นที่ทำการเกษตร พื้นที่ป่าชายเลนและชายฝั่ง มีทรัพยากรอุดมสมบูรณ์ทั้งทางทะเล ชายฝั่ง สัตว์น้ำ ป่าชายเลน และสถานที่ท่องเที่ยวบริเวณชายหาดราไวติดกับทะเลอันดามัน เป็นพื้นที่ชายหาดมีความยาว 4.5 ก.ม. ครอบคลุม หมู่ที่ 2 และหมู่ที่ 4 ลำคลองสายหลัก 3 สาย คือ คลองดุกัง คลองวังวน คลองราไว ทั้ง 3 คลองเชื่อมโยงกัน และเชื่อมต่อกับพื้นที่ตำบลทุ่งบุหลัง ตำบลนาทอน และตำบลแหลมสน ทรัพยากรทางทะเลในตำบลขอนคลาน จะมีความแตกต่างอย่างมากระหว่างช่วงเวลาในอดีตกับปัจจุบัน ในอดีต เมื่อ 15-20 ปีที่แล้ว ทรัพยากรทางทะเลมีความอุดมสมบูรณ์เป็นอย่างมาก เนื่องจากการทำประมงพื้นบ้านของชาวบ้านในพื้นที่มีการใช้เครื่องมือประมงที่ไม่ทันสมัย ใช้เครื่องมือเฉพาะอย่าง เช่น อวนกุ้ง อวนปลาทู อวนปู อวนปลาทราย ลอบหมึก ลอบปู เป็นต้น ทำให้ทรัพยากรยังคงอุดมสมบูรณ์ คนในชุมชมประกอบอาชีพประมงพื้นบ้านเลี้ยงดูครอบครับเพียงอย่างเดียว ก็สามารถเลี้ยงดูครอบครัวได้อย่างมีความสุขได้ ต่อมามีบุคคลภายนอกมาทำประมงในพื้นที่ตำบลขอนคลาน ซึ่งได้นำวิธีการทำประมงโดยใช้เครื่องมือทำลายล้าง หรือ เครื่องมือประมงผิดกฎหมาย เช่น ใช้อวนรุนกับอวนลากเข้ามาทำการประมงในทะเลหน้าบ้านขอนคลาน ใช้เครื่องมืออวนรุนและอวนลากทำลายทรัพยากรทางทะเล จับปลาเล็กปลาน้อยในทะเลหน้าบ้าน ส่งผลให้ปริมาณสัตว์น้ำลดลง ก่อให้เกิดปัญหามากมายกับคนในชุมชน สิ่งแวดล้อมถูกทำลาย เครื่องมือประมงของชาวบ้านถูกกวาดล้างและถูกทำลายจากการทำประมงแบบไม่คำนึงถึงผู้อื่น ส่งผลกระทบต่อผู้ประกอบอาชีพประมงพื้นบ้าน เช่น ชาวประมงพื้นบ้านจับสัตว์น้ำได้ลดลง รายได้ไม่พอกับค่าใช้จ่าย ราคาสัตว์น้ำตกต่ำลง โดนกดราคาจากพ่อค้าคนกลาง นำไปสู่ปัญหารายได้ไม่พอจ่ายในครัวเรือน ต้นทุนการทำประมงสูงขึ้น ไม่สามารถเลี้ยงดูครอบครัวได้อย่างปกติสุขได้ อีกทั้ง พื้นที่ตำบลขอนคลานขาดกลไกการเฝ้าระวังดูแลเขตทะเลชายฝั่งที่เข้มข้นและต่อเนื่อง ไม่มีประมงอาสาที่จะมาทำหน้าที่ในการเป็นหูเป็นตา แจ้งข้อมูลข่าวสารกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในพื้นที่ เมื่อชาวประมงพื้นบ้านในตำบลขอนคลานได้เผชิญกับปัญหาดังกล่าว เกิดการรวมกลุ่มเพื่อต่อสู้กับปัญหาที่ชาวประมงพื้นบ้านได้รับผลกระทบ ร่วมสะท้อนปัญหาและสิ่งที่กำลังเกิดขึ้นในพื้นที่ แลกเปลี่ยนประเด็นปัญหากับชุมชนพื้นที่อื่น จากนั้นกลับมาพูดคุยกับคนในพื้นที่ จนหลายคนเห็นด้วยที่จะปกป้องดูแลทรัพยากร โดยเริ่มจากการสร้างความเข้าใจให้พี่น้องในพื้นที่ ให้เกิดการรักและมีจิตสำนึกให้มีการห่วงแหนทรัพยากรในพื้นที่ ผ่านการพูดคุยแลกเปลี่ยน สะท้อนให้เห็นภาพปัญหาที่เกิดขึ้นอยู่ และการประสานงานกับหน่วยงานภาครัฐ ปัจจุบัน ชาวประมงพื้นบ้านในพื้นที่ตำบลขอนคลาน หันมาให้ความสำคัญกับการจัดการทรัพยากรในพื้นที่ โดยมีการทำซั้งกอสร้างบ้านปลา แต่ดำเนินการไม่ต่อเนื่อง เนื่องจากขาดงบประมาณในการซื้ออุปกรณ์ต่างๆในการทำบ้านปลา มีการปล่อยพันธุ์สัตว์น้ำ ทำธนาคารปูม้าชุมชน อย่างสม่ำเสมอ มีการยกระดับการจัดการผลผลิตสัตว์น้ำชุมชน เช่น การทำปลากรอบ ปลาเค็ม น้ำพริก เป็นต้น แต่ยังมีปัญหาเรื่องการตลาด มีปัญหาโครงสร้างการจัดการภายในกลุ่ม เป็นต้น ในปี พ.ศ. 2564 “สมาคมชาวประมงพื้นบ้านตำบลขอนคลาน” มีแนวคิดในการจัดการพื้นที่อนุรักษ์ทรัพยากรทางทะเล หรือ “เขตอนุรักษ์บันเบ๋อ” โดยมีพื้นที่ทั้งหมด 10,672 ไร่ ซึ่งชุมชน เห็นร่วมกันว่า เขตดังกล่าว ควรเป็นเขตอนุรักษ์ทรัพยากรสัตว์น้ำในตำบลขอนคลาน คือ เขตทะเลที่อยู่ด้านในของเขต “บันเบ๋อ” ที่ชุมชนอาจเข้มงวดในการใช้ประโยชน์เป็นพิเศษ และใช้เป็นพื้นที่ในการปล่อยพันธ์สัตว์น้ำเพิ่มเติม ส่วนพื้นที่ด้านนอกก็ให้เป็นไปตามกฎหมายปกติ อีกทั้ง ให้เป็นเขตในการจัดการดูแลทรัพยากรธรรมชาติ อนุรักษ์ และฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติทางทะเล และร่วมขับเคลื่อนการบริหารจัดการเขตพื้นที่อนุรักษ์ทรัพยากรทางทะเลให้คนในตำบลขอนคลาน ได้รับรู้ข้อมูลต่างๆ เพื่อความยั่งยืนในอนาคตและร่วมออกแบบแนวทาง/กติกาและขอบเขตการบริหารจัดการทรัพยากรทางทะเลที่สอดคล้องกับพื้นที่และภูมิปัญญาชุมชนและผลักดันเป็นข้อบัญญัติท้องถิ่นต่อไป